Điều độ viên, Trung tâm Điều khiển xa (TTĐK) - Phòng Điều độ PCĐT giám sát và thao tác đóng/cắt thiết bị từ xa (Ảnh: PCĐT).
Trong đó, việc ứng dụng hệ thống điều khiển xa SCADA và công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong công tác giám sát, bảo trì lưới điện đã mang lại những chuyển biến tích cực, góp phần hiện đại hóa lưới điện và nâng cao chất lượng dịch vụ điện năng.
SCADA – Đòn bẩy hiện đại hóa lưới điện
SCADA (Supervisory Control And Data Acquisition) là hệ thống điều khiển, giám sát và thu thập dữ liệu từ xa. Việc đầu tư xây dựng và vận hành hệ thống SCADA cho các trạm biến áp (TBA) 110kV là để kết nối với trung tâm điều độ đã góp phần thay đổi căn bản cách thức điều hành lưới điện. Các TBA truyền thống từng bước được thay thế bằng TBA điều khiển tích hợp, tiến tới mục tiêu phát triển các TBA 110kV không người trực (KNT).
Nhờ đó, PCĐT đã giảm thiểu số lượng nhân viên phải trực tiếp vận hành tại trạm 110kV, nâng cao năng suất lao động, đồng thời đảm bảo vận hành hệ thống điện an toàn, liên tục và hiệu quả kinh tế theo xu thế phát triển lưới điện thông minh mà ngành diện đang triển khai thực hiện.
Tính đến tháng 3/2025, PCĐT đang quản lý 13 TBA 110kV, tất cả các TBA này đều được trang bị đầy đủ thiết bị công nghệ hiện đại như máy tính điều khiển HMI (Human Machine Interface), máy tính kỹ thuật (Engineering PC) để phục vụ công tác vận hành và truy xuất rơ le, cùng hệ thống Gateway kết nối dữ liệu về Trung tâm Điều khiển xa (TTĐKX).
Vận hành từ xa – Giảm nhân lực, tăng hiệu quả
Công nhân Xí nghiệp Lưới điện cao thế Đồng Tháp sử dụng thiết bị bay không người lái (UAV) kiểm tra giám sát lưới điện 110kV (Ảnh: PCĐT).
Trước đây, để thực hiện thao tác đóng/cắt thiết bị trên lưới điện, công nhân phải đến hiện trường thực hiện thao tác thủ công. Tại các TBA 110kV, nhân lực vận hành trực duy trì 24/24, trực cả ngày nghỉ và xuyên lễ Tết, vừa tốn nhân lực vừa tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn.
Ngày nay, nhờ hệ thống SCADA và TTĐKX đặt tại Phòng Điều độ Công ty Điện lực, tất cả các thao tác đóng cắt điện trên lưới điện hoặc tại TBA 110kV đều có thể thực hiện an toàn, chính xác và nhanh chóng từ xa. Hệ thống cho phép giám sát vận hành theo thời gian thực, hỗ trợ xử lý sự cố kịp thời, giảm thiểu sai sót và nâng cao độ tin cậy cung cấp điện.
Ông Nguyễn Công Trừng – Trưởng phòng Điều độ PCĐT chia sẻ: “Hiện nay tại các trạm biến áp 110kV không còn người trực vận hành, giúp tiết kiệm đáng kể lực lượng lao động. Mọi thông số và trạng thái vận hành của thiết bị điện đều được giám sát tại Trung tâm Điều khiển xa theo thời gian thực. Đối với các đường dây trung thế, khi cần thực hiện thao tác đóng/cắt thiết bị, công nhân không cần phải di chuyển đến hiện trường, vì các thiết bị đã được kết nối và điều khiển từ Trung tâm Điều khiển xa. Giải pháp này giúp việc vận hành linh hoạt hơn, chuyển tải nhanh chóng, đảm bảo chất lượng và hiệu quả kinh tế trong cung cấp điện.”
Công nghệ số – Giám sát và bảo trì chủ động
Không dừng lại ở việc ứng dụng hệ thống SCADA, PCĐT còn đẩy mạnh triển khai thiết bị bay không người lái (UAV) kết hợp với trí tuệ nhân tạo (AI) trong công tác kiểm tra, giám sát lưới điện 110kV. Việc áp dụng công nghệ này đã giúp nâng cao hiệu quả kiểm tra lưới điện, đảm bảo an toàn lao động và phát hiện sớm các nguy cơ tiềm ẩn thông qua phân tích hình ảnh tự động.
UAV được trang bị camera hiện đại, có khả năng quay phim, chụp ảnh độ phân giải cao, giúp kiểm tra tình trạng thiết bị ngay cả khi lưới điện đang mang điện. Công nghệ này không chỉ giảm thiểu rủi ro cho người lao động – vốn trước đây phải trực tiếp đi dọc tuyến đường dây, trèo cột hoặc cắt điện để kiểm tra – mà còn tối ưu thời gian và nguồn lực vận hành. Đặc biệt, UAV còn hỗ trợ hiệu quả trong công tác kiểm soát hành lang tuyến, phòng chống cháy nổ và giảm thiểu nguy cơ sự cố do thiên tai.
Trong các tình huống xảy ra sự cố, thiết bị UAV có thể nhanh chóng tiếp cận khu vực được chỉ định và ghi lại hình ảnh chi tiết của các thiết bị bị ảnh hưởng. Thay vì mất hàng giờ, thậm chí nhiều ngày để xác định điểm sự cố theo phương pháp truyền thống, đội ngũ vận hành giờ đây có thể khoanh vùng, xác định chính xác vị trí cần xử lý, từ đó rút ngắn thời gian khắc phục và nâng cao độ tin cậy cung cấp điện.
Ông Châu Phước Dũng - Giám đốc Xí nghiệp Lưới điện Cao thế Đồng Tháp chia sẻ: “Trong thời gian tới, đơn vị sẽ tiếp tục nâng cấp phần mềm phân tích hình ảnh để tăng cường khả năng nhận diện, xử lý khiếm khuyết trên lưới điện. Việc này không chỉ tối ưu hóa công tác bảo trì mà còn đảm bảo lưới điện vận hành ổn định, an toàn, phục vụ tốt hơn nhu cầu sử dụng điện của người dân và doanh nghiệp.”
Việc áp dụng đồng bộ các giải pháp công nghệ số trong vận hành và bảo trì lưới điện đã mang lại hiệu quả thiết thực, giúp PCĐT nâng cao năng lực quản lý vận hành, đảm bảo cung cấp điện an toàn – ổn định – liên tục, đóng góp tích cực vào quá trình phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh trong thời kỳ chuyển đổi số.