Trạm khí đốt Bulgartransgaz ở Ihtiman, Bulgaria ngày 5/5/2022. Ảnh: AFP/TTXVN
Tại sao giá nhiên liệu cao?
Các công ty năng lượng trả tiền để mua buôn khí đốt và điện sau đó bán cho người tiêu dùng. Như trong bất kỳ thị trường nào, giá mua buôn có thể tăng hoặc giảm, phụ thuộc vào cán cân cung và cầu. Thông thường, giá nhiên liệu sẽ giảm vào mùa Hè và tăng lên vào mùa Đông do nhu cầu sưởi ấm, chiếu sáng cao hơn.
Giá nhiên liệu bắt đầu tăng trên mức thông thường vào tháng 9/2021 và tiếp tục tăng cao hơn nữa sau tình trạng gián đoạn nguồn cung do xung đột Nga và Ukraine bùng phát vào tháng Hai.
Ngay trước khi xung đột bắt đầu, Chính phủ Đức đã ngừng đường ống Dòng chảy phương Bắc 2, vốn có thể tăng gấp đôi lượng khí đốt của Nga vận chuyển đến châu Âu vào tháng Bảy. Trong khi đó, khối lượng khí đốt đi bơm qua tuyến đường ống Dòng chảy phương Bắc 1 giảm xuống còn 20% công suất do các vấn đề về bảo trì.
Ngoài ra, sự cố hạt nhân của Pháp và một đợt nắng nóng trên khắp châu Âu vào mùa Hè này cũng làm gia tăng nhu cầu tiêu thụ nhiên liệu. Giá khí đốt tiêu chuẩn của châu Âu tại trung tâm TTF của Hà Lan đã tăng gần 350% so với cùng kỳ năm ngoái.
Đà tăng sẽ kéo dài?
Nhiều nhà phân tích trên thị trường khí đốt dự đoán giá mặt hàng này sẽ tiếp tục tăng trong hai năm tới hoặc hơn. Cuộc cạnh tranh trên toàn cầu đối với khí đốt và than đá trong mùa Đông năm nay dự kiến sẽ khiến giá nhiên liệu khó giảm. Bên cạnh đó, nếu xảy ra bất kỳ tình trạng gián đoạn nguồn cung khí đốt nào từ Nga, như việc ngừng cung cấp hoàn toàn thông qua đường ống Dòng chảy phương Bắc 1, giá sẽ tiếp tục tăng.
Mặc dù các quốc gia châu Âu đang trên đà nạp đầy các kho dự trữ khí đốt lên mức tối thiểu 80% vào ngày 1/10, song một mùa Đông lạnh giá có thể làm cạn kiệt nguồn dự trữ trên một cách nhanh chóng.
Tại sao giá bán lẻ tăng?
Nhiều nhà cung cấp năng lượng chuyển chi phí cao hơn “sang vai” người tiêu dùng thông qua biểu giá bán lẻ. Ví dụ, ở Anh, đối với hóa đơn nhiên liệu kép (điện và khí đốt), chi phí bán buôn có thể chiếm 40% tổng hóa đơn.
Các nhà cung cấp có thể mua năng lượng trên thị trường bán buôn vào ngày giao hàng, trước một ngày và trước hàng tháng, khi họ cố gắng dự đoán khi nào giá sẽ thấp hơn và mua bao nhiêu để đáp ứng nhu cầu của khách hàng.
Nếu các nhà cung cấp không mua đủ năng lượng, họ có thể phải mua thêm với giá cao hơn, tùy thuộc vào diễn biến thị trường.
Hành động của chính phủ
Trong tháng Bảy, Liên minh châu Âu (EU) vào đã yêu cầu các quốc gia thành viên tự nguyện giảm nhu cầu khí đốt lên đến 15% trong mùa Đông này với việc áp dụng các biện pháp cắt giảm bắt buộc.
Một số chính phủ châu Âu đã thực hiện các biện pháp để giảm tiêu thụ như luật về sử dụng điều hòa không khí và mức độ sưởi ấm trong các tòa nhà công cộng và thương mại.
Đức đã chuyển sang giai đoạn thứ hai của kế hoạch khí đốt khẩn cấp ba giai đoạn. Trong giai đoạn thứ ba, nguồn cung đối với ngành công nghiệp dự kiến sẽ bị cắt giảm. Nước này cũng sẽ áp dụng thuế khí đốt để phân bổ chi phí cao do việc thay thế khí đốt của Nga cho tất cả người tiêu dùng cuối từ tháng Mười. Biện pháp này có thể khiến hóa đơn năng lượng của Đức tăng thêm 480 euro/năm.
Các chính phủ cũng đã công bố những biện pháp như trợ cấp, loại bỏ thuế môi trường hoặc thuế VAT. Anh, quốc gia phụ thuộc nhiều vào khí đốt để sưởi ấm, đã đưa ra mức trần giá đối với biểu giá năng lượng và giới hạn lợi nhuận của các nhà cung cấp ở mức 1,9%.
Người tiêu dùng có thể làm gì?
Các hộ gia đình chiếm 30 - 40% nhu cầu khí đốt của châu Âu, với khoảng 80% nhu cầu khí đốt trong gia đình là sưởi ấm. Thông thường nhu cầu sẽ cao hơn vào mùa Đông, kéo dài từ tháng Mười đến tháng Ba. Theo các nhà phân tích của Bernstein, một số biện pháp nhất định có thể giúp các hộ gia đình giảm một phần ba nhu cầu khí đốt.
Điều chỉnh nhiệt độ giảm 1 độ C từ 20 độ C xuống 19 độ C có thể làm giảm nhu cầu khí đốt trong gia đình khoảng 7%. Mặc một chiếc áo len dày ở nhà trong mùa Đông cũng có thể giúp tiết kiệm thêm 4% nhu cầu tiêu thụ khí đốt.
Trì hoãn việc sưởi ấm đến tháng Mười Một thay vì tháng Mười hoặc ngừng dùng hệ thống sưởi vào tháng Hai thay vì tháng Ba có thể tiết kiệm nhiên liệu 3 - 6%. Tắt bộ tản nhiệt trong các phòng không sử dụng, thay vòi sen bằng vòi tiết kiệm nước có thể tiết kiệm thêm 7% nhu cầu.