Trong bối cảnh thế giới dịch chuyển theo hướng sử dụng xe điện, công việc xây dựng các nhà máy chế tạo pin đang diễn ra khắp châu Âu, Chính phủ Anh đã tập trung vào việc khuyến khích nghiên cứu, xây dựng một trung tâm thử nghiệm pin với kỳ vọng có thể nắm giữ một nguồn năng lượng quan trọng sẽ tạo ra hàng trăm ngàn việc làm đồng thời có thể giảm thiểu tình trạng biến đổi khí hậu.
Giáo sư David Greenwood (trường Đại học Warwick) nghiên cứu về pin lithium-ion tại phòng thí nghiệm của Warwick Manufacturing Group (WMG), một bộ phận hỗ trợ nghiên cứu, đào tạo và chuyển giao kết quả công nghệ của trường.
Hiện tại, gần như toàn bộ pin được sử dụng trong các xe điện của châu Âu đều từ các công ty nước ngoài như Contemporary Amperex Technology (Trung Quốc) – nhà sản xuất lớn nhất thế giới và lập kế hoạch xây một nhà máy tại Đức – công ty LG Chem (Hàn Quốc) và Panasonic (Nhật Bản). “Nó là một chuỗi cung cấp toàn cầu nhưng lại trở thành một cuộc chơi cấp vùng. Nếu như có thể phát triển chuỗi cung cấp của anh thì có nghĩa là chi phí sản phẩm của anh phải rẻ hơn và các thiết bị rẻ hơn”, Leyland, người đứng đầu bộ phận cố vấn chiến lược của cơ quan tư vấn Benchmark Mineral Intelligence có trụ sở tại London nói.
Bị Brexit ngăn cản
4,5 năm sau vụ bỏ phiếu Brexit đã ảnh hưởng đến các quyết định đầu tư và làm giảm độ cạnh tranh của Anh trong lĩnh vực này. “Công nghiệp đã bị kìm hãm. Sự bất định khiến gần như không thể chắc chắn quyết định đầu tư”, Leyland nói. Trong suốt thời gian này, gã khổng lồ xe điện Mỹ Tesla từng tìm kiếm địa điểm để xây dựng một siêu nhà máy tại Anh nhưng cuối cùng chọn Berlin. Elon Musk cũng nhắc đến sự bất định của Brexit là một trong những nguyên nhân dẫn đến quyết định này.
Vào năm ngoái, xe điện chiếm 10,5% lượng xe mới được bán ra ở châu Âu và số lượng này sẽ còn gia tăng nhanh hơn khi các yêu cầu với xe chạy bằng xăng ngày một cao hơn, Alex Keynes, người quản lý về xe thân thiện với môi trường tại Transport & Environment – một tổ chức vận động chính sách tại Brussels, dự báo.
Ngành công nghiệp lưu trữ châu Âu ngày nay thuê hơn 30.000 người khắp 14 quốc gia, EC ước tính. Giá trị tiềm năng của toàn bộ chuỗi cung ứng khai khoáng, sản xuất pin, đóng gói pin và tái chế có thể đạt 250 tỉ euro vào năm 2025, theo số liệu của Viện Nghiên cứu Đổi mới và Công nghệ châu Âu.
Tiến tới siêu nhà máy
Cho đến hiện nay, startup Britishvolt là công ty duy nhất công khai kế hoạch xây dựng một siêu nhà máy tại Anh, sau khi được quyền đầu tư vào địa điểm ở Blyth, Đông Bắc Anh, và sẽ bắt đầu xây dựng vào mùa hè này. Ý tưởng đằng sau siêu nhà máy này là đưa càng nhiều mắt xích trong chuỗi cung ứng này vào một nơi càng tốt nhằm giảm thiểu chi phí vận chuyển, đơn giản hơn việc logistics, và thành công rõ hơn trên cấp độ kinh tế. Họ sẽ bắt đầu sản xuất vào năm 2023 và ước tính tới năm 2027 sẽ sản xuất được 300.000 sản phẩm pin lithium-ion.
Viện Faraday ước tính Anh cần hai nhà máy như vậy vào năm 2025 và tám vào năm 2040 để đạt yêu cầu của xe điện và yêu cầu pin khác. Trung Quốc thì ước tính cần 107 nhà máy và hiện 53 trong số đó đang hoạt động.
Theo một phân tích thì có “vấn đề con gà và quả trứng” trong nỗ lực của Anh. Họ không có lợi thế như Scandinavia, nơi có những quốc gia có tỷ lệ sử dụng xe điện cao nhất thế giới, khiến đây trở thành một địa điểm hấp dẫn để đầu tư. Anh cũng không giống như Pháp và Đức, những quốc gia có các nhà sản xuất ô tô nội địa có nhiều khả năng đầu tư vào thị trường nội địa vì tất cả các nhà máy lớn của Anh đều thuộc sở hữu của các nhà sản xuất nước ngoài. Tuy nhiên vẫn có những cái nhìn lạc quan: Anh vẫn suy trì được mối quan hệ với EU và các nhà đầu tư có thể cân nhắc điều đó. “Chúng tôi có tất cả các thành tố của thành công, chúng tôi có nghiên cứu đỉnh cao và nhà máy có thể gia tăng quy mô bằng việc mở rộng thêm”, Stephen Gifford, nhà kinh tế trưởng tại Viện Faraday, một tổ chức nghiên cứu do chính phủ hậu thuẫn đang phụ trách một dự án về pin mới trị giá 100 triệu bảng, nói.Thêm vào đó, chính phủ đang đầu tư vào một “cuộc cách mạng công nghiệp xanh”, hứa hẹn khoảng gần 500 triệu bảng rót vào việc sản xuất pin quy mô lớn vào bốn năm sau.
Giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc
Một thách thức lớn cho các công ty của Anh và EU là những kim loại cần thiết cho việc sản xuất pin như lithium, cobalt và nickel đều được khai thác ở những nơi khác. Các công ty Trung Quốc, vốn sản xuất và cung cấp một nửa xe điện của thế giới, là chủ của hơn một nửa lượng cobalt ở Congo, vốn là nguyên liệu thiết yếu nhất của pin lithium-ion. Và hơn hết, hơn một nửa năng lực tinh chế lithium của thế giới là ở Trung Quốc. Vì vậy làm một chiếc ô tô điện mà không có sự tham gia của Trung Quốc là điều rất khó. “Ai cũng đang tìm cách giảm thiểu sự phụ thuộc vào Trung Quốc – các chính trị gia lo ngại về tiềm năng của việc áp thuế xuất khẩu của họ trong tương lai”, Leyland nói. Đại dịch khiến các nhà hoạch định chính sách phải tập trung vào việc giảm thiểu phụ thuộc vào các nhà cung cấp nước ngoài.
Tại Anh, nhiều công ty đã bắt đầu tìm hiểu là liệu có thể tham gia vào chuỗi cung cấp lithium không. “Để tạo ra các công nghệ ít phát thải carbon, chúng ta lại cần khai thác nhiều nguyên liệu thô hơn so với quá khứ”, Lucy Crane, một nhà địa chất học ở công ty Cornish Lithium, nói. Lithium được khai thác ở Atacama tại Chile có thể tới tinh chế ở Trung Quốc hoặc Hàn Quốc rồi về EU để chế tạo pin và lắp vào xe điện – “nó tạo ra quá nhiều vết carbon”, Crane lưu ý.
Để thúc đẩy tốc độ của việc đưa kết quả nghiên cứu về pin mới ra thị trường, Chính phủ Anh đầu tư 130 triệu bảng để thành lập Trung tâm Công nghiệp hóa pin ở Coventry, một nơi hứa hẹn sẽ cung cấp “mối liên hệ đã bị mất” giữa công nghệ tiềm nang và việc sản xuất ở quy mô lớn. Trung tâm sẽ mở cửa cho bất kỳ tổ chức nào có công nghệ đã có hoặc một công nghệ mới về pin tới làm việc. Hi vọng là nó sẽ thu hút một nhà sản xuất lớn để thiết lập mối liên hệ công nghiệp và R&D.