Bể chứa khí tự nhiên hóa lỏng (LNG) tại thành phố Nam Đông, tỉnh Giang Tô, miền đông Trung Quốc. Ảnh: Reuters.
Các lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU) hồi đầu tháng nhất trí cấm nhập khẩu than đá Nga trong nỗ lực hạn chế phụ thuộc năng lượng từ nước này do xung đột ở Ukraine. EU cũng bắt đầu thảo luận các phương án hạn chế nhập khẩu dầu cũng như giảm bớt nguồn cung khí đốt từ Nga.
Nga là bên cung cấp than, khí đốt tự nhiên và dầu thô hàng đầu cho EU. Trong nỗ lực thoát phụ thuộc năng lượng Nga, EU đã phải tìm đến nguồn cung thay thế từ các quốc gia, đối tác có khả năng đáp ứng nhu cầu của họ.
Arab Saudi và Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) là những thành viên Tổ chức Các nước Xuất khẩu Dầu mỏ (OPEC) duy nhất có khả năng tăng nguồn cung cho châu Âu, song đã từ chối đề nghị tăng mạnh sản lượng dầu bơm ra thị trường.
Phát biểu tại Diễn đàn Năng lượng Toàn cầu của Hội đồng Đại Tây Dương ở Dubai hồi cuối tháng 3, Suhail al-Mazrouei, Bộ trưởng Năng lượng UAE, cho rằng nước này từ lâu đã kêu gọi tăng cường đầu tư vào dầu khí để tăng nguồn cung, nhưng không được đáp ứng, khi các tổ chức tài chính chịu sức ép cắt giảm ngân sách cho nhiên liệu hóa thạch để đáp ứng cam kết chống biến đổi khí hậu.
Tổ chức Năng lượng Quốc tế, trụ sở ở Paris, trước đó cũng khuyến cáo các nhà đầu tư không cung cấp vốn cho các dự án khai thác nhiên liệu hóa thạch mới, nhằm đáp ứng mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào giữa thế kỷ này.
Theo ông al-Mazrouei, tình trạng này khiến các quốc gia sản xuất dầu mỏ không thể tăng sản lượng, dù "ai cũng nói rằng hãy bơm thêm dầu vào thị trường" khi nhu cầu đột nhiên trở nên cao hơn.
Châu Á là khu vực tiêu thụ năng lượng lớn nhất thế giới, theo dữ liệu từ Tập đoàn dầu khí Anh. Tổ chức Giám sát Năng lượng Toàn cầu (GEM) cho biết châu lục này đang bơm 350 tỷ USD vào các dự án mở rộng nhà ga chứa khí đốt hóa lỏng (LNG), nhà máy nhiệt điện khí và đường ống, gấp ba lần mức đầu tư của châu Âu.
Là những nhà nhập khẩu LNG lớn nhất thế giới, các nền kinh tế châu Á sẽ phải cạnh tranh với EU về nguồn cung từ Vùng Vịnh và Mỹ, khi châu Âu dần từ bỏ khí đốt Nga.
Các nước châu Á gần đây chứng kiến giá điện tăng chóng mặt, trong đó Ấn Độ và Trung Quốc đối mặt với tình trạng thiếu điện nghiêm trọng.
"Tình trạng thiếu năng lượng tại châu Á có thể là kết quả từ việc châu Âu cạnh tranh nguồn cung LNG của họ", Saul Kavonic, chuyên gia năng lượng tại Credit Suisse Group AG, nhận định.
Sau khi chính quyền Tổng thống Joe Biden cam kết tăng nguồn cung khí đốt cho EU trong nỗ lực ứng phó Nga, các tàu LNG từ Mỹ hiện được chuyển hướng tới châu Âu thay vì châu Á, nơi từng là điểm đến hàng đầu. Xu hướng này dự kiến gia tăng vào mùa hè, khi hai châu lục buộc phải cạnh tranh quyết liệt trên thị trường khí đốt giao ngay. Trung Quốc và Nhật Bản đã bắt đầu ký kết các hợp đồng cung cấp khí đốt mới.
Là quốc gia nhập khẩu LNG hàng đầu thế giới, Trung Quốc dự kiến đầu tư nhiều hơn bất kỳ nước nào khác vào cơ sở hạ tầng khí đốt, trong bối cảnh nước này tìm cách giảm phụ thuộc vào than đá. Trung Quốc đang xây dựng 30 dự án phục vụ nhập khẩu LNG, cùng 30 dự án khác đang được lên kế hoạch.
Các tập đoàn điện lực và sản xuất giấy của Nhật Bản cũng đang tìm nguồn cung nhiên liệu thay thế cho than đá Nga, sau khi Thủ tướng Fumio Kishida hôm 7/4 tuyên bố cắt giảm nhập khẩu than từ quốc gia này.
Cạnh tranh năng lượng ngày càng gay gắt từ châu Âu sẽ tạo ra hai xu thế ở châu Á, theo các chuyên gia. Những nước phát triển như Nhật Bản và Hàn Quốc có thể đẩy mạnh năng lượng hạt nhân và năng lượng tái tạo để bù đắp nguồn cung, trong khi các quốc gia khác như Ấn Độ, Pakistan sẽ trì hoãn quá trình chuyển đổi sang LNG và tiếp tục sử dụng các nhiên liệu có mức độ ô nhiễm cao như than đá hoặc dầu.
Đối với các nước đang phát triển ở Nam Á, giá năng lượng cao đồng nghĩa chính phủ có thể phải cắt điện luân phiên hoặc cung cấp nhiên liệu theo định mức cho các hộ gia đình. Các nhà máy nhiệt điện ở Pakistan đã cạn kiệt nhiên liệu và đang kêu gọi chính phủ cung cấp thêm. Trong trường hợp giá năng lượng tiếp tục tăng, tình trạng thiếu nhiên liệu có nguy cơ lan sang Bangladesh, Ấn Độ và Thái Lan.
Brian Martin và Daniel Hynes, chiến lược gia Tập đoàn Ngân hàng Australia và New Zealand (ANZ), nhận định khi EU quay lưng với dầu khí Nga, đất nước chiếm khoảng 18% xuất khẩu năng lượng toàn cầu vào năm 2020, họ sẽ tạo ra một lỗ hổng thị trường gần như không thể lấp đầy, gây ra tình trạng cạnh tranh nguồn cung ngày càng khốc liệt giữa châu Âu và châu Á, nơi vốn có nhu cầu rất lớn.
"Chúng ta cần can đảm nói với người tiêu dùng rằng hóa đơn năng lượng của họ sẽ tăng gấp đôi hoặc gấp ba trong tương lai nếu chúng ta không có động thái nào", Bộ trưởng Năng lượng UAE al-Mazrouei cảnh báo. "Đó là vấn đề rất lớn, bởi khi đáp ứng nhu cầu của bên này, chúng tôi sẽ phải tước đi nguồn cung cho bên kia, làm phức tạp thêm những rắc rối địa chính trị hiện nay".