Quang cảnh cuộc họp.
Tham dự cuộc họp còn có Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long, các ủy viên Hội đồng thẩm định; đại diện các bộ, ngành là thành viên của Hội đồng; các chuyên gia phản biện…
Cần khung pháp lý đồng bộ
Phát biểu tại cuộc họp, ông Nguyễn Anh Tuấn, nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Năng lượng Việt Nam nhận định, với mức tăng trưởng GDP dự kiến 8% năm 2025 và 10% giai đoạn 2026 - 2030, nhu cầu điện sẽ tăng cao. Do đó, cần tính toán phương án dự phòng theo vùng để tránh thiếu điện cục bộ, thay vì dự phòng chung toàn quốc. Với giai đoạn 2031 - 2035, việc giảm tốc độ tăng trưởng nhu cầu điện là hợp lý, phù hợp với xu thế chuyển dịch sang kinh tế dịch vụ và giảm bớt các ngành công nghiệp tiêu tốn nhiều năng lượng. Ngoài ra, cần đánh giá kỹ nhu cầu điện cho giao thông xanh, nhất là đường sắt cao tốc Bắc – Nam và hệ thống Metro.
Đối với năng lượng tái tạo, việc tăng công suất điện mặt trời từ 18GW lên 34GW và điện gió từ 19,5GW lên 22GW là khả thi, nhưng đòi hỏi quản lý và điều phối tốt hơn trước sự gia tăng của các dự án nhỏ lẻ. Thách thức lớn nhất là quản lý hàng trăm nguồn điện nhỏ phân tán, liên quan đến các vấn đề pháp lý, kỹ thuật và đất đai. Để đáp ứng nhu cầu, Việt Nam cần huy động từ 30,7 đến 40 tỷ USD vốn đầu tư đến năm 2030, chủ yếu từ tư nhân và doanh nghiệp ngoài nhà nước.
Về điện khí LNG, ông Nguyễn Anh Tuấn khuyến nghị sớm ban hành các quy định chuyển ngang giá khí để khởi động các dự án quan trọng như: Điện khí Lô B và Nhơn Trạch. Dù Nghị định 80/2024/NĐ-CP quy định về cơ chế mua bán điện trực tiếp giữa Đơn vị phát điện năng lượng tái tạo với Khách hàng sử dụng điện lớn đã được ban hành, nhiều dự án vẫn chậm tiến độ do thiếu hợp đồng mua bán điện hoàn chỉnh.
Với thủy điện tích năng và điện lưu trữ, lãnh đạo Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cho rằng, cần nhanh chóng xây dựng cơ chế giá rõ ràng để thu hút đầu tư. Riêng về điện hạt nhân, ông đồng tình với kế hoạch tái khởi động dự án, nhưng lưu ý rằng việc xây dựng nhà máy đầu tiên vào năm 2031 là thách thức lớn, đòi hỏi phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về công nghệ và nhân lực.
Ông Nguyễn Thái Sơn, nguyên Chánh Văn phòng Ban chỉ đạo quốc gia về phát triển điện lực, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam cho rằng, các phương pháp tính toán và dự báo trong báo cáo vừa hoàn thành về cơ bản đã được xây dựng chặt chẽ, phù hợp với tình hình thực tế. Tuy nhiên, cần nhấn mạnh hơn vào việc đánh giá sự chênh lệch giữa các vùng trong dự báo nhu cầu điện.
Theo Nguyễn Thái Sơn, trong khi có khu vực đạt mức 101% so với dự báo, một số vùng lại chỉ đạt dưới 80%, đòi hỏi phải phân tích kỹ nguyên nhân để có giải pháp phù hợp trong điều chỉnh quy hoạch sắp tới. Cần mở rộng thêm phần dự báo cho giai đoạn 2031-2035 nhằm xác định rõ các danh mục đầu tư trọng điểm, bảo đảm sự ổn định và tính liên tục trong quá trình phát triển nguồn điện. Điều này sẽ giúp các cơ quan chức năng và doanh nghiệp chuẩn bị tốt hơn, đặc biệt trong giai đoạn chuyển tiếp quan trọng của ngành năng lượng.
Ngoài ra, ông Sơn nhấn mạnh tầm quan trọng của việc rà soát lại cơ chế, chính sách và thủ tục hành chính nhằm loại bỏ những quy định không còn phù hợp, đơn giản hóa quy trình để khuyến khích doanh nghiệp tham gia đầu tư vào các dự án năng lượng. Đồng thời, phải có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý và giám sát, bảo đảm tính minh bạch trong quá trình thực hiện.
Ông Nguyễn Thái Sơn khuyến nghị, xây dựng kịch bản điều hành cao hơn mức dự báo để ứng phó với các tình huống bất ngờ, bảo đảm cung ứng điện ổn định cho nền kinh tế quốc dân. Đồng thời, việc thúc đẩy liên kết lưới điện với các nước trong khu vực như Lào và Trung Quốc, cũng như phát triển hạ tầng lưới điện thông minh (smart grid) nhằm nâng cao hiệu quả vận hành hệ thống điện quốc gia.
Còn ông Ngô Tuấn Kiệt, nghiên cứu viên cao cấp, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Năng lượng nhấn mạnh việc cần xem xét kỹ hơn về phát triển năng lượng mặt trời trên các hồ thủy điện để giảm chi phí truyền tải và diện tích đất sử dụng. Đây là giải pháp hiệu quả, vừa bảo vệ môi trường vừa nâng cao tính ổn định cho hệ thống.
Đối với điện hạt nhân, ông Kiệt khẳng định đây là lựa chọn tất yếu để đảm bảo nguồn cung năng lượng dài hạn. Với kinh nghiệm từ các nghiên cứu khả thi trước đây, Việt Nam có thể rút ngắn thời gian thực hiện, đặt mục tiêu hoàn thành hai nhà máy điện hạt nhân đầu tiên trong vòng 5-6 năm nếu có sự quyết tâm và cơ chế phù hợp.
Ông Ngô Tuấn Kiệt cũng nhấn mạnh việc cần bỏ mô hình hợp đồng mua bán điện cố định, chuyển sang cơ chế thị trường linh hoạt hơn để phù hợp với tình hình mới. Đây là bước tiến quan trọng giúp Việt Nam xây dựng một hệ thống năng lượng bền vững và hiện đại trong tương lai.
Tiếp thu các tham vấn để hoàn thiện dự thảo điều chỉnh
Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên phát biểu chỉ đạo.
Kết luận tại cuộc họp, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên thống nhất với ý kiến của các phản biện từ tư duy phát triển về điện cũng như tư duy phát triển kinh tế.
Về nguồn, Bộ trưởng cho biết, thống nhất phát triển tối đa tiềm năng của năng lượng tái tạo, tuy nhiên cũng phải tính đến tiềm năng và lợi thế ở vùng nào, miền nào tốt nhất để phát triển.
Về thủy điện và thủy điện tích năng, Bộ trưởng đề nghị khai thác triệt để, tối đa nguồn này vì vừa là năng lượng sạch, vừa là nguồn điện nền.
Về điện sinh khối, Bộ trưởng lưu ý cần phải theo tiêu chí 15 MW/triệu dân. Ngoài ra, nếu sử dụng những nguyên liệu từ rừng trồng hay phế thải, rác thải công nghiệp hay rác thải sinh hoạt phải tính theo định mức. Đặc biệt chú ý phát triển năng lượng mới. Điện, khí bao gồm cả khí tự nhiên trong nước và khí hóa lỏng và điện hạt nhân.
“Chúng ta sẽ phát triển hạt nhân tập trung, hạt nhân quy mô nhỏ trên phạm vi cả nước. Vì thế trong quy hoạch lần này đề nghị là đến năm 2030 cũng phải xác định không phải chỉ là Ninh Thuận mà ít nhất phải có 3 trong 8 điểm đã được xác định có thể xây dựng nhà máy điện hạt nhân”, Bộ trưởng nhấn mạnh.
Ngoài ra, Bộ trưởng cũng đồng tình với việc một số mỏ khí tự nhiên trong nước chậm tiến độ vẫn có thể đầu tư bình thường theo kế hoạch và sử dụng giai đoạn đầu là khí hóa lỏng. Như vậy mới bảo đảm được an ninh năng lượng và nguồn điện nền. Đồng thời cũng cần chú trọng nguồn điện qua pin lưu trữ.
Về truyền tải, Bộ trưởng đề nghị trong Quy hoạch điện VIII điều chỉnh phải áp dụng lưới điện thông minh và triển khai rộng rãi. Bên cạnh đó, truyền tải liên miền phải tính đến phương án cáp ngầm, kể cả ngầm trên bờ và ngầm dưới nước, dưới đáy đại dương.
Về giải pháp, Bộ trưởng đồng tình với những ý kiến của các thành viên phản biện nêu. Đồng thời, khẳng định tiến tới thị trường điện cạnh tranh cả ba cấp độ: Phát điện cạnh tranh, bán buôn điện cạnh tranh và bán lẻ điện cạnh tranh, có giá điện hai thành phần trong đó có cả giá mua và giá bán. Cũng như xác định khung giá theo giờ; xác định rõ khung giá cho tất cả các loại hình điện năng, kể cả những cái đã có và những cái chưa có.
Bộ trưởng cũng đề nghị khẩn trương tách bạch được giá truyền tải ra khỏi cái giá thành điện năng theo hướng thị trường, tính đúng, tính đủ, tính hết chi phí của giá truyền tải. Đặc biệt, cần phải có cơ chế đặc thù cho từng loại hình điện năng, nhất là nguồn điện nền và nguồn năng lượng mới.
Box: Phó Thủ tướng Thường trực Nguyễn Hòa Bình đã ký Quyết định số 261/QĐ-TTg ngày 11/2 về việc thành lập Hội đồng thẩm định điều chỉnh Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Hội đồng được yêu cầu hoàn thành nhiệm vụ trước ngày 28/2/2025, bảo đảm tuân thủ các quy trình, thủ tục pháp luật về quy hoạch và điện lực.
Hội đồng thẩm định gồm đại diện các bộ, ngành như: Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Tài chính, Bộ Kế hoạch và Đầu tư và nhiều tập đoàn lớn trong lĩnh vực năng lượng như EVN, PVN, TKV, Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia và các tổng công ty điện lực khu vực cùng các chuyên gia phản biện.