ECROT quản lý khoảng 90% nguồn cung cấp điện của bang Texas. Ảnh: Zuma Press.
Chính quyền Texas đang chạy đua khôi phục mạng lưới điện, trong bối cảnh hàng triệu người dân đang chịu cảnh tối tăm và rét lạnh giữa mùa đông. Một loạt nguyên nhân được cho là dẫn tới sự cố mất điện lịch sử.
Mặc dù, Mỹ là nước sản xuất điện hạt nhân (ĐHN) lớn nhất trên thế giới hiện nay, có số lò phản ứng hạt nhân nhiều nhất thế giới. Trong năm 2018, các NMĐHN đã tạo ra 807,1 tỷ KWh, đây là sản lượng cao nhất từ trước tới nay, kể từ năm 1990, tại Mỹ ĐHN cung cấp 20% sản lượng điện quốc gia, năm 2018 đã cung cấp 55% lượng điện không có các-bon tại Mỹ và trở thành nguồn năng lượng sạch lớn nhất. Tính đến tháng 9-2018 với 98 lò phản ứng hạt nhân thương mại đã cung cấp điện cho 30 bang của nước Mỹ. Trong đó bang Ilinois có nhiều lò phản ứng hạt nhân nhất - 11 lò , và cùng với các bang Nam Carolina, New Hampshire thì năng lượng hạt nhân cung cấp hơn 50% lượng điện. Nhưng những năm gần đây, nhu cầu sử dụng điện tăng cao trong khi năng lực sản xuất lại có hạn trong mùa đông là lý do trực tiếp dẫn tới tình trạng mất điện tại Texas. Trả lời Hãng tin Reuters, giáo sư Jim Blackburn (Đại học Rice) ước tính 2/3 lượng điện bị mất trong mùa đông là do thiếu nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên và 1/3 là do các tuabin gió ngừng hoạt động.
Texas là bang duy nhất ở Mỹ có thị trường điện hoạt động phi điều tiết, khiến giá điện có thể dao động từ 20 đến 9.000 USD cho 1.000 kWh. Mạng lưới điện của bang này do ERCOT (Hội đồng Điện lực tin cậy của Texas) và một vài công ty nhỏ hơn chi phối.
Để cạnh tranh, các công ty sẵn sàng đưa ra những mức giá rẻ hấp dẫn với khách hàng và đánh đổi bằng rủi ro sử dụng cơ sở hạ tầng cũ kỹ thay vì nâng cấp hoặc chuẩn bị dài hạn. ERCOT có thể tăng biên độ dự trữ điện để đáp ứng nhu cầu đột biến, nhưng vì thị trường không được kiểm soát nên các công ty không muốn gánh chịu chi phí.
Trong cuộc họp báo ngày 17-2, Thống đốc Texas Greg Abbott đã ra lệnh cấm xuất khẩu khí đốt đến hết ngày 21-2 để dự trữ nguồn cung cho các nhà máy điện. Vấn đề là các nhà máy sản xuất và lọc dầu của bang vẫn đóng cửa vì thời tiết lạnh giá, một thực tế đặt các nhà máy điện vào tình thế thiếu nguồn cung.
Theo Reuters, Texas sản xuất khí đốt và khí tự nhiên nhiều hơn bất kỳ bang nào khác của Mỹ nhưng các nhà sản xuất của bang này lại không có kinh nghiệm đối phó thời tiết lạnh khắc nghiệt.
Dù mất điện sau 2 cơn bão tuyết, một số người người dân Texas (Mỹ) phải sửng sốt khi nhận được hóa đơn tiền điện tháng 2 lên đến gần 17.000 USD, khiến chính quyền tiểu bang phải can thiệp. Trong khi đa số dân Texas trả tiền điện theo khung cố định, một số người chọn hợp đồng theo giá thị trường, tức dao động theo thời giá.
Theo Đài WFAA-TV, một trong các khách hàng dạng này, ông Ty Williams, cho hay hóa đơn tiền điện gộp cho nhà ở, nhà nghỉ và văn phòng của ông trong tháng trước chỉ ở mức 660 USD. Trong tháng 2, ông phải trả hơn 17.000 USD; Báo The New York Times dẫn lời một cư dân khác của bang Texas chia sẻ ông nhận được hóa đơn 16.752 USD cho tiền điện trong tháng 2. Trong khi đó, tình trạng cúp nước tại nhiều vùng của tiểu bang sau bão tuyết lịch sử vẫn chưa được giải quyết.
Mất điện không chỉ xảy ra ở Texas. Các công ty điện lực từ Minnesota cho đến Mississippi đã phải cúp điện luân phiên để giảm bớt áp lực cho các lưới điện bị quá tải vì nhu cầu cao trong vài ngày qua. Cúp điện cũng là điều khá quen thuộc vào mùa hè và mùa thu ở California, một phần để giảm nguy cơ cháy rừng.
Giá lạnh đã khiến người dân Texas tăng nhiệt độ máy sưởi, nhiều loại ngốn rất nhiều điện. Nhu cầu điện tăng vọt lên mức thường chỉ thấy vào những ngày hè nóng nực nhất, khi hàng triệu điều hòa nhiệt độ hoạt động hết công suất. Điều này cho thấy, Texes - một bang vốn tự hào về sản xuất năng lượng, nhưng đã bị khuất phục trước thiên tai khắc nghiệt, khi mà hơn ba triệu người Texes bị mất điện trong cái lạnh thấy xương.
Sở dĩ, Texas là bang vốn có khí hậu khá ôn hòa, nắng nóng vào mùa hè nhưng không quá lạnh vào mùa đông. Đây là lý do bang này sản xuất khoảng 86.000 MW vào mùa hè, nhưng giảm xuống 67.000 MW vào mùa đông, khi một số nhà máy điện ngừng hoạt động để bảo trì trong những tháng thường có nhu cầu ít hơn và không có nhiều điện đến từ nguồn năng lượng gió và mặt trời. Vì vậy, những người lập kế hoạch cấp điện cho mùa đông năm nay đã không hình dung được nhiệt độ giảm đến mức đóng băng các đường ống khí đốt tự nhiên và khiến các tuabin gió ngừng quay. Ngày 17-2, Texas bị hụt 46.000 MW so với công suất thông thường, trong đó 28.000 MW đến từ nhà máy nhiệt điện sử dụng khí đốt, than và điện hạt nhân, 18.000 MW từ điện gió và năng lượng mặt trời, theo Hội đồng Đảm bảo Điện Texas (ERCOT), cơ quan điều hành lưới điện của bang.
Khoảng cách lớn giữa cung - cầu năng lượng của Texas cũng khiến giá điện tăng vọt từ khoảng 20 USD/MWh lên 9.000 USD/MWh trong thị trường điện bán buôn tự do của bang.
Các nhà máy chạy bằng khí đốt và tuabin gió có thể được áp dụng các biện pháp bảo vệ trước thời tiết mùa đông khắc nghiệt, nhưng điều này thường được thực hiện ở các bang phía Bắc của Mỹ là vùng khí hậu lạnh hơn. Năm 2011, đông giá ở Texas cũng từng khiến nhà máy điện ngừng hoạt động và gây mất điện. Một nhóm công nghiệp điện quốc gia đã đưa ra các chỉ dẫn để đương đầu thời tiết mùa đông, nhưng chúng hoàn toàn mang tính tự nguyện và cũng đòi hỏi đầu tư tốn kém vào thiết bị và các biện pháp cần thiết khác.
Khi ERCOT rằng, tình trạng thời tiết đã xảy ra là không thể lường trước được thì Ed Hirs – một chuyên gia về năng lượng tại Đại học Houston đã bác bỏ, ông nói. "Cứ 8-10 năm Texas lại chứng kiến những mùa đông thực sự tồi tệ. Đây không phải là điều bất ngờ".
Các nhà điều hành lưới điện cho biết cắt điện luân phiên là biện pháp bất đắc dĩ khi cầu vượt quá nhiều so với cung và có nguy cơ gây sập toàn bộ hệ thống. Khi tiến hành cắt điện luân phiên, các khu vực có bệnh viện, trạm cứu hỏa, nhà máy xử lý nước và các cơ sở quan trọng khác là ngoại lệ. Về mặt lý thuyết, khi cắt điện luân phiên, không khu dân cư nào phải trải qua thời gian mất điện quá dài, nên cắt điện luân phiên là điều không đúng ở Texas. Một số khu vực hoàn toàn không mất điện, trong khi những khu vực khác mất điện trong 12 giờ hoặc lâu hơn khi nhiệt độ giảm sâu.
Tại Texas, các nhà điều hành lưới điện và các Công ty điện lực đã nắm được thông tin dự báo thời tiết khắc nghiệt trước ít nhất một tuần. Nên họ đã kêu gọi giảm tiêu thụ điện. Tuy nhiên, cư dân dường như không chú ý đến lời kêu gọi đó, ít người được thông báo trước việc khi nào nhà của họ mất điện. Khi cắt điện bắt đầu, một số Công ty điện lực không thể nói rõ tình trạng sẽ kéo dài bao lâu.
Texas, nơi có hệ thống lưới điện gần như tách rời với bang khác để tránh quy định của liên bang, có thể phải suy nghĩ lại về chiến lược "đi một mình". Bang có thể yêu cầu các nhà phát điện có một số nhà máy dự bị để phục vụ thời gian cao điểm - biện pháp họ đã từ chối thực hiện trong nhiều năm qua.