Ảnh: Ngọc Hà/Icon.com.vn
Tại phiên Thảo luận ở hội trường sáng ngày 03/11/2020 (được phát thanh và truyền hình trực tiếp) về Kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước năm 2020; kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, dự toán ngân sách nhà nước, phương án phân bổ ngân sách trung ương năm 2021, các ĐBQH có 40 phút xem, nghe video-clip Báo cáo kết quả giải trình về “An ninh nguồn nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt và quản lý an toàn hồ, đập” và “Thực trạng, giải pháp phát triển điện lực đến năm 2030 nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội”.
PV: Bộ trưởng nhìn nhận như thế nào về hoạt động giám sát của Quốc hội đối với công tác quản lý Nhà nước về lĩnh vực điện lực thời gian qua?
BT Trần Tuấn Anh: Chúng tôi đánh giá rất cao hoạt động giám sát của Quốc hội thực hiện thời gian vừa qua đối với Tổng số Điện 7 (TSĐ), Tổng sơ đồ Điện 7 hiệu chỉnh cũng như các vấn đề quản lý nhà nước về phát triển năng lượng điện năng tại Việt Nam. Có thể nói các vấn đề mà Đoàn giám sát đã làm việc, đã nêu, đã trao đổi với các cơ quan chức năng của Chính phủ, trong đó có Bộ Công Thương, các địa phương và rất nhiều các cơ quan khác về đánh giá tổng thể TSĐ 7, TSĐ 7 hiệu chỉnh cũng như đánh giá về quá trình thực thi, về những mặt tích cực, kết quả đã đạt được cho đến cả những vấn đề còn tồn tại… đã giúp cho Chính phủ và Bộ Công Thương có một cái nhìn tổng quan, toàn diện để chúng ta cần phải tập trung làm cho tốt trong Tổng sơ đồ 8. Nhất là thời điểm này Bộ Công Thương đang phối hợp với các bộ, ngành thực hiện chỉ đạo của Chính phủ, của Thủ tướng Chính phủ để xây dựng Tổng sơ đồ Điện 8 và theo yêu cầu là phải báo cáo với Chính phủ trong dịp cuối năm 2020 để phục vụ cho việc phê duyệt của Thủ tướng và tổ chức triển khai thực hiện bắt đầu từ năm 2021.
PV: Vậy từ những góp ý cụ thể của các ĐHQH và thông qua hoạt động giám sát và giải trình trước Quốc hội thời gian qua, Bộ Công thương sẽ tiếp thu và cụ thể hóa như thế nào – tại Quy hoạch phát triển Điện VIII đang được xây dựng?
BT Trần Tuấn Anh: Bộ Công Thương cho rằng Tổng sơ đồ Điện 8 chúng ta đang xây dựng sẽ phải giải quyết và đạt được những yêu cầu, mục tiêu rất quan trọng. Trước hết đó là đảm bảo yêu cầu có được một sơ đồ hoàn chỉnh, có tính dự báo cũng như tính pháp lý cho việc tổ chức triển khai thực hiện, đảm bảo cân đối cung cầu điện và yêu cầu phát triển của đất nước trong một giai đoạn phát triển mới, hội nhập sâu rộng với thế giới và đang đối mặt với cả những cơ hội và thách thức, của cuộc cách mạng 4.0 và bối cảnh mới của thế giới thì chúng ta phải có chuẩn bị rất kỹ để có được một Tổng sơ đồ có tầm nhìn.
Cụ thể đây là gì? Là một cơ cấu điện năng của Việt Nam trong TSĐ sắp tới phải đảm bảo được sự cân đối, phù hợp giữa các nguồn điện mới, rồi cân đối, phù hợp với nhu cầu phụ tải của các khu vực. Hay nói đúng hơn là chúng ta sẽ phải hướng tới xây dựng một hệ thống điện năng của quốc gia dựa trên nền tảng là đảm bảo sự cân bằng giữa nhu cầu phụ tải với kế hoạch phát triển tại các khu vực để tránh phải tốn kém, thiệt hại, lãng phí do phải truyền tải điện năng.
Thứ hai, chúng ta phải có một cơ cấu điện năng phù hợp giữa các nguồn điện khác nhau, đặc biệt là từ thực tiễn trong quá trình phát triển mà chúng ta đã thực hiện trong TSĐ 7 và TSĐ 7 hiệu chỉnh, thì rõ ràng chúng ta thấy rằng yêu cầu để phát triển nhiệt điện khí trong thời gian tới là một xu thế tất yếu và yêu cầu rất lớn.Vì vậy, chúng ta phải tập trung để bổ sung trong quy hoạch đó, xây dựng trong Quy hoạch đó một cơ cấu của nhiệt điện khí ngày càng lớn mạnh và có khả năng, năng lực để đảm bảo yêu cầu phát triển của đất nước, nhưng đồng thời vẫn phải có một cơ cấu điện phù hợp với các nguồn điện khác, bao gồm nhiệt điện than, thủy điện, năng lượng tái tạo để đảm bảo có được một cơ cấu hợp lý giữa các yêu cầu phát triển với mục tiêu đảm bảo những cái chính sách về an sinh xã hội, đặc biệt là đảm bảo nhu cầu đời sống của nhân dân.
Thứ 3, chúng ta phải xây dựng một ngành công nghiệp điện năng thật sự hiện đại và trong đó có điều kiện phát triển kể cả từ thượng nguồn đến hạ nguồn, bao gồm kể cả các nhà máy phát điện, hệ thống truyền tải, và kể cả việc phải đẩy nhanh tiến độ hoàn thành thị trường điện cạnh tranh và sản phẩm cuối cùng là thị trường bán lẻ điện cạnh tranh. Và đây cũng được coi là nền tảng hết sức quan trọng của TSĐ 8 cũng như là nền tảng cho phát triển của ngành năng lượng của chúng ta sắp tới.
Thứ tư, chúng ta phải đảm bảo một cơ cấu giá điện hợp lý. Giá điện phải tiếp tục được xây dựng và hình thành trên cơ sở phản ánh đầy đủ các yếu tố đầu vào, các chi phí đầu vào của sản xuất, truyền tải, phân phối điện sau này. Giá điện thị trường là phải đảm bảo phản ánh được đầy đủ cơ cấu sản xuất và cơ cấu của giá điện dựa trên nguyên tắc của đầu vào, nhưng đồng thời Chính phủ cũng sẽ phải có những công cụ pháp lý và các công cụ cần thiết khác để đảm bảo thực hiện được các chính sách an sinh xã hội, nhất là với những đối tượng người dân còn có những hoàn cảnh khó khăn. Chính vì vậy thì chúng tôi cho là yếu tố này cũng là một nền tảng rất quan trọng để chúng ta vừa đảm bảo cân đối được năng lực, các nguồn lực đầu tư của xã hội, trong đó có đầu tư của Nhà nước, đầu tư của khu vực doanh nghiệp, đầu tư của tư nhân để chúng ta phát triển hệ thống nguồn phát điện đồng bộ với hệ thống truyền tải và hệ thống phân phối điện, và đảm bảo được giá điện vừa phục vụ cho nhu cầu đời sống dân, phục vụ cho yêu cầu phát triển kinh tế của đất nước, phục vụ cho cân đối cung cầu điện, nhưng đồng thời tiếp tục tạo thuận lợi để huy động các nguồn lực xã hội và giải phóng các nguồn lực để phục vụ phát triển thị trường điện cạnh tranh.
Một nội dung rất quan trọng khác trong TSĐ 8 mà chúng ta cũng phải đặt ra như là một nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên, đó là câu chuyện về vấn đề về bảo vệ môi trường và gắn với phát triển bền vững. Hàng loạt các nguồn điện, kể cả từ điện tái tạo bao gồm cả thủy điện, thủy điện nhỏ và vừa rồi điện gió, điện mặt trời là nguồn điện tương đối sạch và thân thiện với môi trường cũng hàm chứa rất nhiều yếu tố về môi trường mà chúng ta phải tính đến. Bản thân các nguồn điện truyền thống khác như nhiệt điện, thủy điện lớn, nhiệt điện khí, nhiệt điện than, điện sinh khối… thì cũng đều đặt ra những bài toán nghiêm túc cho các cơ quan quản lý khi thực thi TSĐ 8.
Chính vì vậy, với tinh thần của Nghị quyết 55/NQ-TW của Bộ Chính trị mới ban hành thì chắc chắn là tinh thần đó và những nội hàm mới đó phải được cập nhật và cụ thể hóa trong TSĐ Điện 8 liên quan đến các vấn đề về phát triển bền vững và dựa trên bảo vệ môi trường một cách hữu hiệu.
Ảnh: Ngọc Hà/Icon.com.vn
PV: Với nhiệm vụ trọng tâm và ưu tiên đó, Bộ Công Thương sẽ triển khai cụ thể như thế nào đối với lĩnh vực thủy điện nhỏ và vừa cũng như các dự án điện còn sử dụng nhiều đất cũng như phải chuyển đổi diện tích đất/rừng – mà rất nhiều ý kiến cho rằng, nguyên nhân của lũ lụt miền Trung thời gian qua có vấn đề của việc mất rừng, thưa Bộ trưởng?
BT Trần Tuấn Anh: Thủy điện và thủy điện nhỏ và vừa vẫn là những nguồn tài nguyên rất quý để phục vụ cho phát triển của đất nước. Nhưng nếu như chúng ta sử dụng không đi kèm với kiểm soát một cách chặt chẽ để hạn chế tác động đến môi trường thì chắc chắn đây sẽ là những nguy cơ lớn cho phát triển bền vững của đất nước chưa kể đến những thiên tai và điều kiện biến đổi khí hậu đang tác động ngày càng mạnh mẽ đến đời sống của nhân dân và sự phát triển của đất nước. Tôi muốn nói đến những dị thường cũng như tính cực đoan của thời tiết trong bối cảnh biến đổi khí hậu. Và vì vậy thì chắc chắn trong TSĐ Điện 8 ta chúng ta cũng sẽ cập nhật và quy định rất rõ là bất kỳ một dự án thủy điện ở quy mô nào, cho dù nếu chỉ sử dụng một m2 đất rừng tự nhiên thôi thì cũng sẽ bị loại trừ và không bao giờ cho phép triển khai thực hiện. Bên cạnh đó, những yêu cầu lớn trong các vấn đề đánh giá tác động môi trường của các dự án về năng lượng nói chung cũng như thủy điện nói riêng sẽ được nâng cấp và được tổ chức kiểm soát chặt chẽ, bài bản hơn nữa, với sự vào cuộc của các cơ quan chức năng để đảm bảo yêu cầu phát triển bền vững gắn với bảo vệ môi trường, nhất là trong bối cảnh của biến đổi khí hậu đang rất cực đoan như thế này.
PV: Bộ Công Thương đặt trọng tâm vào yếu tố then chốt nào để hiện thực hóa yêu cầu đảm bảo an ninh năng lượng gắn với đa dạng hóa các nguồn cung năng lượng, trong đó có việc phát triển NLTT – năng lượng sạch tại Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị ban hành đầu năm nay?
BT Trần Tuấn Anh: Trong TSĐ 8 chúng tôi cũng muốn nhấn mạnh đến một nội dung nhưng đồng thời cũng là những công cụ và biện pháp, giải pháp quan trọng, đó là tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý và các chính sách cụ thể để khuyến khích các nguồn năng lượng sạch cũng như đa dạng hóa nguồn cung năng lượng của chúng ta. Đặc biệt là vai trò của khu vực tư nhân đang phát triển rất mạnh mẽ ở Việt Nam và sẽ trở thành động lực cho phát triển. Chính vì vậy thì sắp tới những câu chuyện liên quan đến việc sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện khung khổ pháp lý, trong đó có vấn đề giải phóng nguồn lực cũng sẽ là những vấn đề đặt ra nếu chúng ta trong TSĐ 8 để chúng ta có thể định hình được rõ hơn nữa vai trò của khu vực tư nhân trong phát triển năng lượng, và tất nhiên an ninh năng lượng sẽ luôn là nội dung xuyên suốt trong TSĐ 8.
PV: Thưa Bộ trưởng, với những phác thảo về QHĐ 8 như Bộ trưởng vừa thông tin thì đâu là khó khăn, thách thức để hiện thực hóa Quy hoạch này?
BT Trần Tuấn Anh: Tôi cho rằng khó khăn lớn nhất đó là Luật Quy hoạch mới ra đời, và chúng ta đang có một phương thức mới trong xây dựng quy hoạch quốc gia dựa trên các quy hoạch vùng, quy hoạch ngành. Nhưng theo luật của quy hoạch mới thì chúng ta không còn nhiều các quy hoạch của từng lĩnh vực. Chính vì vậy thì sự đồng bộ, cách thức tổ chức thực hiện Luật quy hoạch này để Quy hoạch TSĐ Điện 8, Quy hoạch năng lượng xây dựng đảm bảo được yêu cầu về mặt tiến độ, thời gian, chất lượng nhưng lại phải đồng bộ được với những quy hoạch khác của quốc gia, của các vùng – thì đấy là một yêu cầu, thách thức rất lớn trong bối cảnh mà chúng ta đang phải vừa làm, vừa tiếp tục hoàn thiện khung khổ pháp lý, kể cả các hướng dẫn thực hiện.
Vấn đề thứ hai, đó là những yêu cầu mà chúng ta phải trong một thời gian rất nhanh phải hoàn thiện được một bản quy hoạch vừa chứa đựng cả những yếu tố để đảm bảo những mục tiêu phát triển của chúng ta ở nhiều cái bình diện và góc độ khác nhau. Tôi lấy ví dụ như là phải đảm bảo được một hạ tầng năng lượng ổn định, bền vững để phục vụ cho phát triển kinh tế nhanh, phát triển nhanh kinh tế xã hội của đất nước, nhưng một mặt khác nữa lại vẫn phải đảm bảo được định hướng xã hội chủ nghĩa, tức là những vấn đề liên quan đến an sinh xã hội, liên quan đến của đời sống nhân dân, chưa kể đến những nhiệm vụ chính trị phục vụ cho phát triển của đất nước, của các khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa…
Rồi lại có những vấn đề mà tưởng chừng như rất mâu thuẫn với nhau giữa câu chuyện của chúng ta vừa muốn có nguồn năng lượng sạch, thân thiện với môi trường nhưng lại phải là những cái nguồn năng lượng mà có giá rẻ, phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế -xã hội, phù hợp trình độ phát triển của đất nước và phù hợp với điều kiện đời sống của nhân dân.. thì đó là những bài toán mà các nhà chuyên môn sẽ phải cân đối và tính toán để đảm bảo các điều kiện như vậy.
Tất nhiên không có giải pháp nào có được sự tuyệt đối. Ngay cả giữa vấn đề về phát triển với bảo vệ môi trường và phát triển bền vững luôn là một bài toán đánh đổi. Vậy thì chúng ta phải tính toán phương án tối ưu. Thế nhưng, dù thế nào thì chúng ta vẫn phải đạt được những mục tiêu đó. Thì chúng tôi cho rằng một thế giới đang toàn cầu hớ, một quốc gia đang phát triển như Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ và hội nhập sâu rộng với thế giới, chúng ta hoàn toàn có được những quyết sách mang tính toán diện để đáp ứng được các yêu cầu.
PV: Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng đã trả lời phỏng vấn!