Nhà máy thủy điện nhỏ Candonga (Braxin) công suất 3 x 47 MW
Brascan Energetica là công ty con thuộc sở hữu hoàn toàn của công ty Brookfield Asset Management. Brascan Energetica hiện tập trung vào việc phát triển, sở hữu và vận hành các nhà máy thủy điện nhỏ ở Braxin. Ở Braxin, những nhà máy thủy điện có công suất từ 1 đến 30 MW và diện tích bề mặt hồ chứa nhỏ hơn 3 km2 thì được coi thuỷ điện nhỏ. Năng lượng sạch được sản xuất từ 26 nhà máy thủy điện nhỏ của Brascan Energetica, với tổng công suất là 295 MW, đang thay thế cho năng lượng sản xuất từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch ở Braxin.
Nghị định thư Kyoto đem lại cơ hội cho việc tài trợ phát triển những dự án năng lượng làm giảm phát thải khí nhà kính. Từ triển vọng của Cơ chế phát triển sạch (Clean Development Mechanism - CDM), nguồn thu nhập mới này có thể tạo ra sự khác biệt trong việc xác định một dự án có là khả thi về mặt tài chính hay không. Ví dụ, nếu một dự án cần phải đạt tỉ lệ hoàn vốn là 12%, nhưng các tính toán lại cho thấy nó chỉ có thể đạt tỉ lệ hoàn vốn là 11% mà thôi, khi đó chúng ta không thể biện minh được dự án đó có thể tự đứng vững về mặt tài chính. Tuy nhiên, doanh thu bổ sung từ việc bán các tín dụng cacbon có thể làm cho chính dự án đó trở thành khả thi bằng cách tăng tỉ lệ hoàn vốn lên một mức có thể chấp nhận được.
Khi Brascan Energetica bắt đầu tiến trình này hồi năm 2002 thì Nghị định thư Kyoto còn chưa có hiệu lực. Tuy nhiên, đội ngũ nhân viên Brascan Energetica tin chắc rằng đây là một tiến trình có giá trị và họ mong muốn là những người tiên phong.
Thoạt đầu, Brascan Energetica khởi động tiến trình bán các tín dụng cacbon cho ba nhà máy:
· Pasco de Meio, 30 MW;
· Pedrinho, 16 MW; và
· Salto Natal, 15 MW.
Trong thời gian 4 năm, Công ty đã bổ sung thêm 8 dự án thủy điện đang triển khai:
· Cachoeira Encoberta, 22,7 MW;
· Granada, 15,8 MW;
· Nova Sinceridade, 9 MW;
· Palestina, 12,2 MW;
· Ponte, 24,4 MW;
· Riachao, 13,4 MW;
· Salto Corgao, 27 MW; và
· Triunfo 24,4 MW.
Tất cả các dự án này hiện đều đang vận hành. Mặc dù Brascan Energetica còn sở hữu nhiều dự án thủy điện khác nữa ở Braxin nhưng chúng đều đi vào vận hành từ trước năm 2001 và không thuộc phạm vi hiệu lực của Nghị định thư Kyoto.
Xác nhận dự án và bán tín dụng
Năm 2002, Brascan Energetica quyết định triển khai các công việc cần thiết để bán được các khoản cắt giảm phát thải được xác nhận (certified emission reduction - CER) của các dự án thủy điện nhỏ do họ đề xuất. Để đẩy mạnh tiến trình này, công ty đã mời thầu từ các công ty có thể hỗ trợ thương thảo các tín dụng cacbon. Cuối năm 2002, Brascan Energetica đã chọn được công ty EcoInvest. Công ty này ở Braxin và do vậy nắm vững luật trong nước và có quan hệ với các cơ quan địa phương. Điều này là rất quan trọng bởi vì EncoInvest nắm hiểu được tình hình cụ thể liên quan đến phát triển thủy điện ở Braxin.
Việc bán CER còn phụ thuộc vào việc Brascan Energetica có được xác nhận của Cơ chế Phát triển Sạch (CDM) hay không. Cơ chế mua bán linh hoạt này nhằm vào các khoản đầu tư vào các dự án cắt giảm phát thải ở các nước không thuộc Phụ lục I. Các khoản đầu tư này phải mang lại các CER có thể đưa vào các chỉ tiêu quốc gia về cắt giảm phát thải. Các nhà đầu tư làm đơn xin tín dụng theo CDM phải được Ban điều hành CDM xác nhận. Ban này có trách nhiệm xem xét một dự án có tuân thủ các tiêu chuẩn được quy định trong Nghị định thư Kyoto hay không.
Các công trình thủy điện nhỏ ở Braxin
Để bảo đảm tiến trình này không bị chậm trễ một cách không cần thiết, Brascan Energetica đã thực hiện đồng bộ việc nhận chứng chỉ và lập hợp đồng thỏa thuận bán cắt giảm phát thải. Phải thừa nhận là việc làm theo hai hướng đồng thời này có thể dẫn đến phải thương thảo lại ít nhiều trong một hoặc cả hai tiến trình. Cụ thể như, có thể phải thương thảo lại về khối lượng CER hoặc ngày tháng chuyển giao. Tuy nhiên, có sẵn hợp đồng thỏa thuận mua bán sẽ tiết kiệm được thời gian quý báu một khi được cấp CER.
Các bước được sử dụng trong tiến trình đồng bộ cấp giấy chứng nhận và bán tín CER bao gồm:
· Lập báo cáo ý tưởng dự án;
· Xây dựng phương pháp luận tính toán lượng cacbon có thể tránh được bằng việc phát triển dự án;
· Ký thảo ước hợp đồng (letter of intent);
· Lập tài liệu thiết kế dự án;
· Phát hành thư chấp thuận;
· Đăng ký dự án với Ban điều hành CDM;
· Kiểm tra CER;
· Bên mua đánh giá bên bán; và
· Ký kết thỏa thuận mua bán cắt giảm phát thải.
Báo cáo ý tưởng dự án
Bước đầu tiên của tiến trình 4 năm này là lập báo cáo ý tưởng dự án cho mỗi dự án được đề xuất. Tài liệu đơn giản này nêu tóm tắt các dữ liệu chủ chốt của dự án, bao gồm:
· Vị trí dự án;
· Mô tả công nghệ sử dụng trong các dự án thủy điện;
· Thông tin về kịch bản cơ sở (lượng cacbon đang phát thải sẽ được loại trừ với việc phát triển các dự án);
· Thời hạn của tín dụng (10 hoặc 21 năm) và tính toán cho mỗi thời hạn;
· Thông tin về tài chính; và
· Các số liệu môi trường (giấy phép vận hành, đánh giá môi trường).
Báo cáo ý tưởng dự án được gửi cho người mua tiềm năng.
Xây dựng phương pháp luận
Việc xây dựng phương pháp luận được hoàn thành năm 2003, song song với việc lập báo cáo ý tưởng dự án. Phương pháp luận được sử dụng để tính toán lượng cacbon có thể tránh được bằng việc phát triển một nhà máy thủy điện còn chưa được xây dựng ở Braxin khi Brascan Energetica bắt đầu quá trình này. Để xây dựng phương pháp luận này, CDM đã phát triển một trang web mở để bất kỳ ai có kinh nghiệm về lĩnh vực này đều có thể đánh giá những giả định khi áp dụng dự án và đề xuất những thay đổi trong phương pháp luận. Vì tính chất mở của quá trình này nên phương pháp luận thay đổi theo thời gian.
Thảo ước hợp đồng
Đầu năm 2003, Brascan Energetica đã ký thảo ước hợp đồng với một tổ chức đại diện của Hà Lan để mua CER của sáu dự án trong thời gian 10 năm. Các dự án này là Granada, Passo de Meio, Pedrinho, Ponte, Salto Corgao, và Salto Natal. Thư này nhằm mở đường cho các cuộc thương thảo sơ bộ và bảo đảm các điều khoản thương mại ban đầu. Thảo ước hợp đồng chứa đựng tất cả các dữ liệu trong báo cáo ý tưởng dự án, cũng như các điều khoản liên quan tới: tính độc quyền, kết thúc thỏa thuận, xung đột về quyền lợi, bồi thường thiệt hại, luật điều chỉnh và trọng tài, và nghĩa vụ pháp lý, chung (tức là khi tất cả các bên đều có trách nhiệm pháp lý đối với tổng lượng) cũng như của mỗi bên (tức là khi mà mỗi bên chỉ có trách nhiệm pháp lý với các nghĩa vụ tương ứng của mình).
Brascan Energetica sau đó đã ký kết các thảo ước hợp đồng cho bốn dự án khác nữa trong các thỏa thuận hợp đồng 21 năm - Cachoeira Encoberta, Nova Sincedidade, Palestina, và Triunfo. Dự án Riachao hiện đang trong quá trình thương thảo.
Tài liệu thiết kế dự án
Bước tiếp theo là chuẩn bị tài liệu thiết kế dự án cho mỗi dự án đề xuất. Tài liệu này bao gồm các thông tin về phương pháp luận tính toán lượng phát thải cacbon mà dự án có thể tránh được, phương pháp luận và kế hoạch theo dõi liệu các dự án có cho các tín dụng cacbon như đã hứa hẹn hay không, hoàn thành đánh giá tác động môi trường và góp ý của các cổ đông.
Tài liệu thiết kế dự án là tài liệu chính thức để Ban điều hành CDM phân tích trong tiến trình đăng ký dự án tại Ban điều hành CDM. Nó cũng là tài liệu pháp lý cần được phê chuẩn bởi một cơ quan được chỉ định. Một cơ quan được CDM yêu cầu kiểm tra xem các nội dung chứa đựng trong tài liệu thiết kế có chuẩn xác hay không, cũng như liệu dự án có phù hợp với các qui định của Nghị định thư Kyoto hay không. Cần có một cơ quan thứ hai để xác định liệu dự án có phù hợp với các quy định của Nghị định thư Kyoto trong quá trình kiểm tra kế hoạch theo dõi hay không. Việc phải có hai cơ quan là để tránh các mâu tuẫn về quyền lợi. Các cơ quan được chỉ định chính thức cho Brascan Energetica là Det Norske Veritas (DNV) và Bureau Veritas Quality International.
Một khi cơ quan được chỉ định tiến hành xem xét lại tài liệu, bộ phận về phương pháp tính toán cắt giảm phát thải được sự dụng trong các cuộc thảo luận với Ban điều hành CDM và Ban phương pháp luận CDM.
Tài liệu thiết kế dự án chính thức đã được chuẩn bị và nộp lên chính phủ Braxin như một lần của gói hoàn chỉnh các dữ liệu cần thiết để có được thư chấp thuận. Để đăng ký CDM phải có thư chấp nhận của cơ quan chức năng nhà nước được chỉ định.
Tài liệu thiết kế dự án cũng phải trải qua giai đoạn 30 ngày để xin ý kiến của người dân.
Thư chấp thuận
Như đã nêu trên, tài liệu thiết kế dự án là tài liệu chủ chốt mà chính phủ Braxin xem xét để đưa ra thư chấp thuận. Để phê duyệt và đưa ra thư chấp thuận đối với dự án bất kỳ xin được cấp chứng chỉ ở Braxin, chính phủ đã lập ra Ủy ban liên bộ về biến đổi khí hậu toàn cầu (CIMGC) bao gồm đại diện của 11 bộ của Braxin, đứng đầu là Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ. Thư chấp thuận là tài liệu cuối cùng cục cần trong bộ tài liệu hoàn chỉnh gửi lên Ban điều hành CDM và bảo đảm đăng ký dự án tại CDM. Brascan Energetica đã nhận được thư này vào tháng 6/2006.
Đăng ký với CDM
Tiếp theo, dự án cần phải được đệ trình lên Ban điều hành của CDM để đăng ký. Đăng ký này là điều kiện tiên quyết để giám sát, kiểm tra/xác nhận và phát hành các CER. Công ty đã đăng ký dự án Riachao vào tháng 4/2007.
Quá trình kiểm tra
Brascan Energetica có trách nhiệm theo dõi sản lượng điện mà kết quả là các CER. Việc theo dõi này, thực hiện mỗi năm một lần, bao gồm việc thu thập và lưu giữ các số liệu liên quan đến sản lượng điện của các dự án. Để cung cấp các số liệu cần thiết, Brascan Energetica đã theo dõi việc phát điện, 5 phút một lần, trong suốt 24 giờ. Các số liệu này được sử dụng để tính toán lượng cắt giảm khí nhà kính, phù hợp với đường cơ sở đã xác định trong tài liệu thiết kế dự án. Theo thỏa thuận này, mỗi MWh điện năng phát ra từ các dự án này tương ứng với một lượng phát thải cacbon nào đó tránh được.
Ngoài ra, thỏa thuận này cần phải được kiểm tra/xác nhận định kỳ nhằm xem xét lại các tính toán về cắt giảm khí nhà kính. Quá trình này, được thực hiện mỗi năm một lần bởi cơ quan thứ hai được chỉ định, nhằm kiểm tra lại lượng cắt giảm khí nhà kính đạt được. Các dự án của Brascan Energetica đã qua hai kỳ kiểm tra hằng năm.
Ngay sau khi kỳ kiểm tra lần thứ nhất hoàn thành, chủ dự án cuối cùng có thể đề nghị CDM phát hành các CER đã được kiểm tra. Đối với Brascan Energetica, việc này đã được Ban điều hành của CDM thực hiện vào tháng 12/2006 cho tất cả 10 dự án đã đăng ký (Các CER đầu tiên của Riachao theo dự kiến sẽ được phát hành vào tháng 1/2008). Sau khi phát hành, bước cuối cùng là chuyển các CER cho người mua.
Người mua đánh giá người bán
Để kiểm tra thỏa thuận mua bán các CER, tổ chức đại diện cho Hà Lan đã tiến hành đánh giá toàn diện mọi chính sách và tiến trình của Brascan Energetica. Công tác đánh giá này bao gồm việc thanh tra hiện trường, phân tích các tài liệu, và phỏng vấn các nhân viên kỹ thuật, tài chính, và vận hành, tập trung vào:
· Phương pháp xây dựng, kể cả xem xét các bản vẽ thiết kế;
· Qui tắc vận hành, kể cả các chính sách và qui trình bảo trì dự phòng và bảo trì chỉnh lý; các hệ thống theo dõi và các kế hoạch dự phòng;
· Theo dõi môi trường và các kế hoạch hành động;
· Các khía cạnh pháp lý liên quan đến quyền sở hữu, kể cả tài sản và các giấy phép vận hành; và
· Tình trạng tài chính của dự án và của công ty.
Mục đích của cuộc đánh giá này là kiểm tra các thông tin có trong tất cả các tài liệu đã được soạn thảo trong suốt tiến trình. Ngoài ra, trong thời gian đánh giá, bên mua sẽ phỏng vấn các nhân viên tại các dự án để khẳng định rằng họ tin tưởng vào những gì họ đang làm và rằng họ đang tạo ra sự khác biệt trong việc cắt giảm khí nhà kính.
Nhà máy thủy điện nhỏ Porto Estrela (Braxin)
Thỏa thuận mua bán cắt giảm phát thải
Brascan Energetica đã ký thỏa thuận 10 năm về mua bán cắt giảm phát thải của 6 dự án với tổ chức của Hà Lan hồi tháng 6/2005. Thỏa thuận này bao trùm các CER từ năm 2001 đến năm 2012 cho sáu nhà máy thủy điện. Tháng 12/2006, Brascan Energetica đã ký 4 thỏa thuận riêng rẽ về mua bán cắt giảm phát thải với các bên mua từ Nhật Bản và Hà Lan.
Toàn bộ quá trình, từ việc lập báo cáo ý tưởng dự án cho đến khi gửi hoá đơn cho người mua các tín dụng cacbon, kéo dài gần 4 năm tròn. Brascan Energetica đã nhận được vốn cho 10 dự án vào tháng 4/2007. Brascan Energetica hiện đang thương thảo với những người mua CER từ dự án Riachao.
Các kế hoạch trong tương lai
Bán CER là một phần cơ bản của kế hoạch kinh doanh của Brascan Energetica đối với các nhà máy thủy điện do giá thành vật liệu ngày một tăng cao và yêu cầu đạt được tỷ lệ hoàn vốn hấp dẫn các nhà đầu tư. Chúng tôi cũng sắp ký kết hợp đồng khác với một công ty châu Âu, có thể sẽ mua các CER từ các dự án thủy điện nhỏ khác mà Brascan Energetica đang triển khai ở Braxin.
Các bài học, lời khuyên
Brascan Energetica đã thu được một số bài học quý giá trong quá trình này. Hồi Brascan Energetica bắt đầu theo đuổi vấn đề bán tín dụng cacbon, chưa hề có phương pháp luận sẵn có để nhận được các tín dụng cacbon từ các nhà máy thủy điện nhỏ ở Braxin. Brascan Energetica đã làm việc với EcoInvest để triển khai phương pháp mang tên Phương pháp luận Passo do Meio. Kể từ đó, phương pháp luận đã được sửa đổi vài lần, bởi vì công ty đã nhận được các thông tin từ phía các cổ đông. Mỗi lần sửa đổi như vậy lại cần phải sửa đổi tài liệu thiết kế dự án, thỏa thuận mua bán cắt giảm phát thải, và các tài liệu khác. Điều này đã kéo dài thời gian cần thiết của toàn bộ tiến trình. Đôi khi, vì đó mà phải huỷ bỏ thành quả của nhiều tháng thảo luận. Đó là một quá trình học hỏi đối với Brascan Energetica.
Brascan Energetica là công ty đầu tiên ở Braxin tự đệ trình đơn lên cơ quan được chỉ định thông qua. Hầu hết các nhân viên của cơ quan được chỉ định này là từ bên ngoài Braxin và do đó họ không quen với các quy tắc và các cơ quan điều tiết ngành điện. Do vậy, hầu hết các câu hỏi nêu ra đều không liên quan đến dự án mà chỉ là liên quan tới luật pháp của Braxin. Các công ty tự nộp để thông qua cần phải rất chắc chắn về mọi khía cạnh quy định của các dự án sẽ ảnh hưởng đến họ như thế nào. Họ cần phải được chuẩn bị để trả lời nhiều câu hỏi và giải thích nhiều vấn đề. Điều quan trọng là phải rất hiểu biết về những vấn đề mới cập nhật và sửa đổi trong các quy định của ngành điện. Ngoài ra, điều cũng rất có giá trị là thuê một cơ quan được chỉ định có kinh nghiệm về địa phương.
Bước quan trọng nhất trong tiến trình này là xây dựng được cơ sở của việc bổ sung vào hoạt động dự án. Về thực chất, cắt giảm phát thải từ việc thực hiện một dự án phải “bổ sung” cho những dự án lẽ ra đã xảy ra nếu không có sự hoạt động dự án đã được xác nhận. Thiếu tính chất “bổ sung” này, các dự án đã không đủ tư cách để được CDM cấp chứng nhận. Để chứng minh tính “bổ sung” này của 11 dự án thủy điện, Brascan Energetica đã làm việc với EcoInvest để tạo ra một cơ sở dữ liệu bao gồm tất cả các thông tin liên quan đến nhu cầu năng lượng và nguồn năng lượng, được phân chia thành hai loại năng lượng sạch và năng lượng nhiều cacbon. Cơ sở dữ liệu này đã giúp chỉ ra vị trí của những nhà máy tiêu thụ nhiều cacbon.
Cuối cùng, chúng tôi muốn khuyến nghị là phải thật kiên trì, bám sát dự án. Đừng nản lòng trước những cản trở. Hãy nhận thức rằng ở giai đoạn nào cũng đều có rủi ro. Ví dụ, phương pháp luận nêu trong tài liệu thiết kế dự án có thể bị bác bỏ, cơ quan được chỉ định có thể không thành công trong việc bảo vệ dự án, hoặc cơ quan chức năng nhà nước được chỉ định có thể từ chối phê duyệt bản đề xuất. Tuy nhiên, nếu bạn tin tưởng vào dự án và chắc chắn rằng nó là đủ tư cách được chọn, thì bạn không được phép ngại giải thích và thuyết phục hết lần này đến lần khác các cơ quan chức năng đó.