Bãi thải xỉ của nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân. Ảnh: Ngọc Hà/Icon.com.vn
Việt Nam đã sản xuất nhiệt điện than từ lâu, đến nay, hệ thống điện đã có hơn 13.000MW nhiệt điện than. Tuy nhiên, nguồn tro xỉ của các nhà máy nhiệt điện thải ra lại chưa được tận dụng làm nguyên liệu cho sản xuất.
Tại hội thảo “Công nghệ nhiệt điện than và môi trường” do Bộ Công Thương tổ chức mới đây, ông Linzupic & Keputhin - đại diện Tập đoàn KEPCO (Hàn Quốc) khẳng định, cả 2 loại tro xỉ được thải ra từ các nhà máy nhiệt điện (là tro bay và tro đáy lò) đều được tận dụng tối đa. "Đối với chúng tôi thì tro xỉ không phải là chất thải mà nó là nguồn nguyên liệu quý, kể cả tro bay và tro đáy lò. Đối với tro bay được chúng tôi tái chế sử dụng trở thành nguyên liệu trong ngành xi măng, còn tro đáy lò cũng được chúng tôi sử dụng hết, để làm nguyên liệu trong ngành kiến trúc và xây dựng. Ngay cả đối với tro bay chúng tôi cũng tiến hành thu hồi lại ở mức tối thiểu là 5% làm nhiên liệu của lò, nghĩa là nhiên liệu của máy quay về làm chức năng của than".
Trong khi đó, tại Việt Nam trung bình mỗi năm có hơn 15,7 triệu tấn tro xỉ, thạch cao được thải ra từ 20 nhà máy nhiệt điện than đang vận hành với tổng công suất đặt 13.110 MW, tiêu thụ khoảng 45 triệu tấn than/năm. Dự kiến đến năm 2020 có thêm 12 dự án nhiệt điện than được đưa vào vận hành, tổng công suất nguồn nhiệt điện than khi đó đạt 24.370 MW, lượng tro xỉ mỗi năm thải ra môi trường lên tới hơn 25 triệu tấn. Và trong khi Việt Nam là nước đang phát triển, rất nhiều công trình, dự án xây dựng cần nguồn nguyên liệu (đất, đá, cát, sỏi…) để san lấp mặt bằng. Việc sử dụng tro xỉ thải từ các nhà máy xi măng đã được nhiều nước sử dụng làm gạch không nung, sản xuất xi măng… lại chưa được tận dụng.
Hiện nay, ngoài một số ít nhà máy như Nhiệt điện Phả Lại tiêu thụ được nguồn tro bay cho sản xuất xi măng và tro xỉ được người dân quanh vùng khai thác làm gạch thủ công thì hơn 15 triệu tấn tro xỉ đang để lãng phí, dồn ứ, chất đống, thậm chí nhiều nhà máy không còn đủ khu chứa thải.
Ông Nguyễn Văn Thanh, Trưởng phòng An toàn sức khỏe và Môi trường (Nhà máy nhiệt điện Vũng Áng thuộc Tập đoàn Dầu khí Việt Nam) cho biết, Nhiệt điện Vũng Áng gần đây đã phải đình lại việc cung cấp tro xỉ và số lượng tồn kho đã lớn. "Hiện có nhiều đối tác sản xuất xi măng muốn lấy nhưng không đủ giấy tờ hợp lệ, nếu không cho vận chuyển sẽ có nguy cơ phải đóng cửa nhà máy. Các bộ, ngành cần sớm xem xét và tháo gỡ cho các đơn vị có nhu cầu sử dụng tro xỉ làm vật liệu xây dựng để giải phóng lượng chất thải đang bị tồn"- ông Thanh kiến nghị.
Theo ông Hoàng Quốc Vượng, Thứ trưởng Bộ Công Thương, khó khăn lớn nhất hiện nay của các dự án nhiệt điện than là việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, trong đó thiếu các quy chuẩn kỹ thuật về tro, xỉ sử dụng làm các loại vật liệu xây dựng, san lấp mặt bằng… Một khó khăn nữa là thói quen tiêu dùng, là thị trường tiêu thụ. Việc sử dụng tro xỉ làm gạch không nung, tạo ra sản phẩm mới, làm sao để thay đổi thói quen tiêu dùng cũng là vấn đề đặt ra. Nếu chúng ta sử dụng được tro xỉ cho san lấp mặt bằng thì sẽ giải quyết hiệu quả, triệt để lượng tro xỉ của các nhà máy nhiệt điện ở khu vực này- ông Vượng cho hay.
Ông Hoàng Quốc Vượng cũng cho rằng, đối với giai đoạn đầu khi thị trường sử dụng các sản phẩm sản xuất từ tro xỉ còn manh nha, còn rất mới thì việc hỗ trợ đối với các doanh nghiệp sử dụng các tro xỉ nhà máy điện để làm nguyên liệu sản xuất ra các sản phẩm VLXD về vốn, về đất đai, thuế má cũng hết sức cần thiết. Sau này khi người tiêu dùng đã quen với các sản phẩm đó rồi thì các hỗ trợ có thể giảm dần…
Ông Trần Viết Ngãi - Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam cũng cho rằng, cần có cơ chế khuyến khích việc sử dụng tro xỉ làm nguồn nguyên liệu, tạo điều kiện về vốn vay ưu đãi cho các doanh nghiệp, nhà sản xuất sử dụng tro xỉ từ các nhà máy nhiệt điện làm nguyên liệu, vừa giảm thải ra môi trường, vừa tận dụng được nguồn nguyên liệu quý này.
Được biết, Bộ Xây dựng đã phối hợp với Bộ Công thương lập “Đề án sử dụng tro xỉ thải từ các nhà máy nhiệt điện làm vật liệu xây dựng” trình Chính phủ xem xét trong tháng 11 này. Bộ Công thương khuyến nghị các cơ quan liên quan cần sớm ban hành quy định về điều kiện của doanh nghiệp trong tiếp nhận, xử lý chất thải rắn thông thường theo quy định tại Nghị định số 38/2015/NĐ-CP của Chính phủ. Điều này sẽ giải quyết một cách triệt để vấn đề tro xỉ từ các nhà máy nhiệt điện theo đúng tinh thần chỉ đạo của Chính phủ về một số giải pháp thực hiện xử lý tro, xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, nhà máy hóa chất phân bón để làm nguyên liệu sản xuất, hoặc vật liệu xây dựng.