Chậm dự án nguồn...
Theo số liệu từ Bộ Công Thương, dự kiến tốc độ tăng trưởng điện trong năm 2013-2014 tăng khoảng 13% và đến năm 2020 tăng 12,8%. Theo đánh giá ban đầu, từ nay đến năm 2016-2017, hệ thống điện quốc gia sẽ đảm bảo công suất và sản lượng điện cung cấp theo nhu cầu phụ tải. Sau giai đoạn này, sẽ thiếu khoảng 600 triệu/122 tỷ kWh mỗi năm (0,5%) và rơi vào những tháng 3-4-5 ở khu vực phía Nam.
Các thông số đầu vào cho thấy, tổng công suất nguồn điện hiện nay trên 28.000 MW, có thể đáp ứng cho nhu cầu phụ tải cực đại tới 21.000 MW và có dự phòng ở mức hợp lý từ 27-33%. Với điện năng sản xuất như trên, tổng công suất nguồn điện cần phải xây dựng để đưa vào vận hành các năm quy hoạch đều giảm. Tuy nhiên, hiện có thực tế, cân bằng giữa các vùng miền chưa cân đối, nhiều dự án nguồn điện, nhất là các dự án tại khu vực phía Nam bị chậm.
Giai đoạn năm 2016-2017, các tỉnh miền Nam gần như không có dự phòng, giai đoạn 2018 - 2020 tỷ lệ dự phòng chỉ đạt từ 1,4-7,2%. Mặc dù, giai đoạn 2015-2020, số giờ vận hành của các nhà máy nhiệt điện phía Nam rất cao, nhưng miền Nam vẫn phải nhận thêm sản lượng điện lớn từ miền Bắc và miền Trung, ảnh hưởng không nhỏ đến an ninh cung cấp điện của hệ thống. Vì vậy, dự báo trong các năm từ 2014- 2017, sẽ vẫn phải tiếp tục xu thế truyền tải điện từ miền Bắc vào miền Trung, vào miền Nam. Tuy nhiên, với chiều dài trên 1.500 km, việc truyền tải công suất và sản lượng lớn luôn tiềm ẩn rủi ro cao nếu một trong 2 đường dây 500 kV Bắc - Nam bị sự cố. Cộng thêm các yếu tố trùng hợp khác như nếu sự cố xảy ra vào giờ cao điểm, các nhà máy phát điện đang bám lưới không còn công suất dự phòng, thì mức độ nguy hiểm của sự cố sẽ càng tăng, có nguy cơ gây rã lưới một phần hoặc thậm chí nghiêm trọng hơn là toàn bộ hệ thống điện quốc gia. Thống kê số liệu vận hành tháng 5-2013 cho thấy có 17 đường dây 220/500kV và 12 trạm biến áp 220/500 kV phải vận hành quá tải. Điều đáng nói, hệ thống điện quốc gia hiện nay còn nhiều đường dây phải vận hành đầy hoặc thậm chí quá tải, như: đường dây 500 kV Nho Quan - Hà Tĩnh; các trạm 500 kV Ô Môn, Phú Lâm, Nhà Bè, Phú Mỹ; các đường dây 220 kV Thủ Đức - Cát Lái, Phú Lâm - Bình Tân, Hóc Môn - Bình Tân, Long Thành - Phú Mỹ, các trạm 220 kV Long Bình, Thuận An, Thanh Hóa, Sơn La, Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Nguyên, ... .
Theo tính toán, nếu các dự án nguồn điện thực hiện đúng yêu cầu tiến độ được chỉ đạo, từ năm 2019, miền Nam mới có thể tự cân đối được sản lượng nội miền. Nhưng lúc này có thể thấy tiến độ trên đã không được đảm bảo. Vậy nên, một khi chưa thể bổ sung được 1.500-2.000 MW công suất nguồn điện mới, muốn bảo đảm cung ứng điện năng, giảm thiểu tối đa sự cố, thì buộc phải xây dựng cấp bách các đường dây truyền tải điện 500kV, 220kV để truyền tải điện từ miền Bắc và miền Trung vào phía Nam.
...Dồn sức ép xây dựng đường dây truyền tải
Trên cơ sở cập nhật tình hình cân bằng cung-cầu hệ thống điện quốc gia, Chính phủ đã chỉ đạo ưu tiên đầu tư, nâng cấp hệ thống điện các dự án nguồn, đặc biệt, xây dựng lưới điện truyền tải điện vào khu vực phía Nam như đường dây 500kV Pleiku - Mỹ Phước - cầu Bông, đường dây 22O kV Đăk Nông - Phước Long - Bình Long
Điều cần nói là cả hai đường dây này đều phải thực hiện trong điều kiện hết sức khó khăn về công tác đền bù giải phóng mặt bằng, điều kiện thi công. Công tác dựng cột, kéo dây được thực hiện đồng thời, có những thời điểm gần như cùng lúc thực hiện trên toàn tuyến trên một chiều dài 79km, như một dây chuyền sản xuất lớn với quy mô trên 100km ngay tại công trường, lực lượng cán bộ công nhân viên trên công trường trong 2 tháng cao điểm có những lúc lên đến 1.500 người. Đường dây 220kV Đăk Nông- Phước Long- Bình Long được hoàn thành đưa vào vận hành tháng 12-2013, đã truyền tải điện từ miền Trung, Tây Nguyên vào Miền Nam để giải bài toán thiếu điện cho Miền Nam ngay từ cuối năm 2013 và đặc biệt để cung cấp điện ổn định cho Miền Nam vào những tháng mùa khô năm 2014.
Do khó khăn về quỹ đất trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh, đường dây 500kV Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông đoạn đi trên địa phận huyện Củ Chi phải sử dụng hành lang tuyến của đường dây 500kV Đăk Nông - Phú Lâm phải cải tạo lên 2 mạch để sử dụng cho công trình; đường dây 500kV Tân Định - Phú Lâm, đoạn từ vị trí cột 1097 đến 1113 cũng cải tạo lên 2 mạch, trong đó 1 mạch sẽ được hoàn trả cho đường dây 500kV Đăk Nông - Phú Lâm. Đồng thời, sử dụng hành lang tuyến của đường dây 110kV Tân Định – Phú Hòa Đông - Củ Chi hiện hữu để cải tạo lên 4 mạch: 2 mạch 500kV sử dụng cho công trình và 2 mạch 110kV để hoàn trả và dự phòng cho đường dây 110kV Tân Định – Phú Hòa Đông - Củ Chi (đoạn từ vị trí cột 8202 đến 8301). Ngoài ra, để tận dụng hành lang của đường dây 500kV, đoạn từ 8301 đến 8403 cũng tiến hành cải tạo lên 4 mạch, trong đó 2 mạch sẽ được sử dụng cho đường dây đường dây 110kV Tân Định – Phú Hòa Đông - Củ Chi (đoạn đường dây 110kV hiện hữu từ vị trí cột 77 – 68 sẽ được tháo dỡ để hoàn trả hành lang tuyến cho địa phương).
Việc thi công các đoạn tuyến nêu trên liên quan đến việc cắt điện các đường dây 500kV Tân Định-Phú Lâm; đường dây 500kV Đăk Nông-Phú Lâm; đường dây 110kV Tân Định-Phú Hòa Đông-Củ Chi; các đường dây 110kV (Tân Định-Phú Hòa Đông-Củ Chi và Hóc Môn-Tân Quy-Phú Hòa Đông), các đường dây trung thế và hạ thế có giao chéo với các đoạn tuyến đường dây cần xây dựng nêu trên. Đặc biệt, việc thi công các đoạn tuyến 500kV trên sẽ làm gián đoạn thông tin cáp quang trên các đoạn tuyến đường dây 500kV Tân Định-Phú Lâm và Đăk Nông-Phú Lâm. Ngoài ra, phương án thi công đòi hỏi việc phối hợp thi công đồng bộ các vị trí đấu nối vào trạm Cầu Bông thuộc dự án trạm 500kV Cầu Bông do Ban AMN quản lý dự án, cũng như cần sự phối hợp của nhiều đơn vị liên quan như Công ty truyền tải điện 4, Tổng công ty điện lực Thành phố Hồ Chí Minh, Tổng Công ty Điện lực miền Nam, Các Trung tâm điều độ Hệ thống điện Quốc gia, Trung tâm điều độ hệ thống điện miền Nam, Công ty mạng lưới Viettel…
Việc thu xếp vốn cho đồng loạt các đường dây truyền tải điện cấp bách, trọng điểm cũng tạo sức ép rất lớn cho NPT.
Theo Quy hoạch điện VII, giai đoạn 2011-2020 sẽ đầu tư cải tạo và xây dựng mới 103 công trình/dự án lưới điện 500kV và 551 dự án lưới điện 220kV với tổng vốn đầu tư cần trên 210.000 tỷ đồng, riêng năm 2013, sẽ khởi công mới 50 dự án với số vốn đầu tư trên 12.000 tỷ đồng. Những công trình này đều nhằm đảm bảo cung cấp đủ điện, an toàn cho phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, nhất là khu vực miền Nam trong năm 2014 – 2015 và những năm tiếp theo. Trong đó, các dự án thực hiện năm 2013, nhiều dự án có tầm quan trọng đặc biệt trong việc đảm bảo cung cấp đủ điện cho khu vực phía Nam như: Đường dâyĐZ 220kV Đăk Nông - Phước Long - Bình Long, các ĐZ 500kV Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông; Sông Mây - Tân Định, Vĩnh Tân - Sông Mây; Phú Mỹ - Sông Mây; Trạm 500kV Sông Mây; nâng dung lượng tụ bù dọc ĐZ 500kV Pleiku - Phú Lâm, Đà Nẵng - Hà Tĩnh, ĐZ 500kV Duyên Hải -Trà Vinh để truyền tải công suất của cụm nhiệt điện Vĩnh Tân và trạm biến áp (TBA) 500kV của cụm nhà máy nhiệt điện Long Phú, cụm nhiệt điện Thiên Lương...
Việc huy động vốn cho các dự án cũng gặp nhiều khó khăn, một phần do nhu cầu vốn quá lớn nên khó thu xếp, một phần do phí truyền tải quá thấp (chỉ chiếm 6-7% chi phí cấu thành giá điện) nên doanh thu của đơn vị chỉ đủ bù đắp chi phí sản xuất, không đáp ứng nhu cầu vốn đầu tư cũng như vốn đối ứng của EVN NPT. Bên cạnh đó, hệ số dư nợ/vốn chủ sở hữu của EVN NPT đã hơn 4,4 lần khiến việc thu xếp vốn càng khó khăn./