Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng khẳng định, Quy hoạch điện 8 được thực hiện với quan điểm, mục tiêu xuyên suốt của Đảng và Nhà nước là phải đảm bảo đủ điện cho phát triển kinh tế - xã hội trong mọi hoàn cảnh. Quan điểm này đòi hỏi phải có tầm nhìn chiến lược, dài hạn, “điện đi trước một bước”.
Nhìn lại việc triển khai Quy hoạch điện 7, đại diện cơ quan quản lý Nhà nước về lĩnh vực điện cho rằng, Quy hoạch Điện 7 đã được lập với ít nhất 3 quan điểm khá cứng, từ quy mô, tiến độ và vị trí triển khai dự án, thậm chí cứng cả nhà đầu tư phát triển các dự án... Do vậy, đến nay mới có khoảng 87,7% khối lượng nguồn điện trong Tổng sơ đồ Điện 7 được thực hiện, khoảng 72% khối lượng lưới điện 500kV và khoảng 80% khối lượng lưới điện 220kV được triển khai, thực hiện.
Đáng lưu ý, Quy hoạch điện 7 đã được điều chỉnh khá nhiều lần, trong đó, có việc dừng lại các dự án điện hạt nhân, một số Trung tâm nhiệt điện than lớn ở khu vực Tây Nam bộ không triển khai được và nhiều dự án điện đầu tư theo hình thực BOT chậm tiến độ... Việc không hoàn hành được các dự án nguồn và lưới điện theo Quy hoạch điện 7 và Quy hoạch điện 7 hiệu chỉnh sẽ ảnh hưởng lớn đến việc cung cấp điện trong giai đoạn tới, đặc biệt là việc phải đối mặt với tình trạng thiếu điện trong giai đoạn từ nay cho đến năm 2025.
Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng khẳng định, việc xây dựng quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 (gọi tắt là Quy hoạch điện 8) phải được xây dựng trên 3 quan điểm lớn, đó là phải đảm bảo đủ điện cho phát triển kinh tế - xã hội theo yêu cầu của Đảng, Chính phủ; Phát triển mạnh mẽ nguồn năng lượng tái tạo và hạn chế phát triển nhiện điện than gắn với khuyến khích mọi thành phần kinh tế tham gia đầu tư vào ngành điện.
"Thủ tướng Chính phủ cũng đưa ra chỉ đạo trong bất cứ hoàn cảnh nào, kể cả trong giai đoạn khó khăn hiện nay đến 2025 thì cũng không thể để thiếu điện ảnh hưởng tới sự phát triển kinh tế - xã hội. Quan điểm này càng cần phải đưa vào quy hoạch, làm sao quy hoạch có được tầm nhìn chiến lược, dài hạn, để đảm bảo rằng từ nay đến năm 2030, tầm nhìn đến 2045 ngành điện luôn được phát triển đi trước, đảm bảo đủ điện cho phát triển kinh tế xã hội. Thứ 2, là quan điểm tại Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị, sẽ phát triển mạnh mẽ và có hiệu quả nguồn năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời); Và quan điểm thứ 3 là hạn chế phát triển các nhà máy nhiệt điện than vốn được đưa rất nhiều vào quy hoạch 7. Quan điểm của Đảng, Nhà nước ta trong giai đoạn tới là không phát triển mạnh mẽ nhiệt điện than như trước đây nữa mà chỉ tiếp tục phát triển các dự án đã được đưa vào Tổng sơ đồ Điện 7. Trong bối cảnh như vậy, rõ ràng chúng ta sẽ phải phát triển mạnh mẽ hơn nữa các dự án NLTT cũng như các dạng năng lượng truyền thống khác mà có ảnh hưởng, tác động ít tới môi trường".
Cụ thể, thay vì các quy định cứng/đóng khung như trước, việc thiết kế cơ cấu nguồn điện năng lượng tái tạo trong Tổng sơ đồ Điện 8 khá linh hoạt, theo hướng phát huy tối đa tiềm năng gắn với khả năng huy động nguồn lực.
Về điểm khác biệt trong Quy hoạch điện 8 so với Quy hoạch Điện 7 - riêng đối với nguồn điện năng lượng tái tạo - ông Hoàng Tiến Dũng, Cục trưởng Cục Điện lực và NLTT, cho biết, đối với nguồn NLTT thì sẽ không quá chú trọng về cơ chế giá điện cố định nữa bởi vì có lẽ các nhà đầu tư không chỉ cần khuyến khích về giá mà cần có những cơ chế rõ ràng hơn, minh bạch hơn trong việc lựa chọn. Vì vậy mà trong tương lai gần thì sẽ thực hiện cơ chế đấu thầu, đấu giá để lực chọn nhà đầu tư thực hiện các dự án NLTT..).
Theo ông Trần Kỳ Phúc - Viện trưởng Viện Năng lượng - đơn vị chủ trì xây dựng Quy hoạch Điện 8, tăng trưởng điện ở mức 2 con số kéo dài trong suốt nhiều năm qua, với trung bình giai đoạn 2011-2020 thực hiện Quy hoạch Điện 7 khoảng 10%. Theo kế hoạch, tăng trưởng điện sẽ đạt trung bình khoảng 8% trong giai đoạn 2020-2030 và khoảng 4% trong giai đoạn 2030-2045. Cũng có ít nhất 3 điểm đáng lưu ý, có thể coi là những khó khăn trong việc lập Quy hoạch Điện 8, đó là:
"QHĐ lần này được lập trong bối cảnh đặc biệt hơn các QH trước. Một là QHĐ8 lần đầu tiên được lập theo quy định của Luật Quy hoạch mới, có hiệu lực từ năm 2019. Theo đó QHĐ 8 thuộc nhóm QH ngành kết cấu hạ tầng quốc gia và một số quy định có khác so với trước. Ví dụ, một trong những sản phẩm chính của Đề án QH là danh mục chỉ gồm những dự án quan trọng quốc gia, dự án ưu tiên đầu tư của ngành điện lực và thứ tự ưu tiên thực hiện; Nhà QH cần chủ động xây dựng tiêu chí, luận chứng, quy mô và thứ tự ưu tiên các dự án này.. Thứ 2 là QHĐ 8 được lập trong điều kiện một số chiến lược và QH nền tảng chưa được lập hoặc nếu có được lập thì cũng chưa được phê duyệt – ví dụ như Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2021-2030; Quy hoạch tổng thể quốc gia; QH sử dụng đất…Riêng QH tổng thể năng lượng quốc gia thời kỳ 2021-2030 tầm nhìn đến 2050 thì cũng được triển khai song song với QHĐ 8... Thứ 3 là có nhiều yếu tố kinh tế - kỹ thuật khó xác định, ví dụ như đại dịch Covid-19 tiếp tục hoành hành ở nhiều nước trên thế giới và rình rập tác động đến Việt Nam và có ảnh hưởng tiêu cực cả phía cung lẫn phía cầu của hệ thống năng lượng nói chung và hệ thống điện nói riêng".
Cũng theo ông Trần Kỳ Phúc - Viện trưởng Viện Năng lượng, sự bùng nổ trong việc đăng ký đầu tư các dự án NLTT đặc biệt là các dự án điện gió, điện mặt trời trong thời gian qua cũng gây những khó khăn không nhỏ, đòi hỏi cách tiếp cận phù hợp hơn trong quy hoạch thiết kế, đầu tư và vận hành hệ thống điện, cần có cơ chế chính sách sáng suốt hơn, minh bạch hơn, khách quan, khoa học hơn về khuyến khích phát triển NLTT.
Theo các chuyên gia, từ thiết kế về cơ cấu nguồn của Quy hoạch Điện 8 - với ưu tiên phát triển các nguồn NLTT (điện gió, điện mặt trời) cũng đồng nghĩa với những yêu cầu cao hơn về lưới điện để đáp ứng cho vận hành an toàn cũng như hiệu quả kinh tế. Việc phát triển NLTT càng cao, ngoài nguồn vốn lớn thì quỹ đất cũng là áp lực cần phải tính đến để làm sao những nghiên cứu đã được tính toán, thiết kế trong Quy hoạch được đảm bảo tính thực thi trên thực tế.
Quy hoạch Điện 8 được thiết kế gồm 18 chương, phân bố theo 3 phần. Các nội dung chính tập trung vào dự báo nhu cầu điện; nguồn năng lượng sơ cấp trong đó có NLTT cho phát điện; Chương trình phát triển nguồn điện, lưới điện; Cơ chế bảo vệ môi trường và phát triển bền vững; Cơ chế và giải pháp thực hiện Quy hoạch…
Quy hoạch Điện 8 đã được triển khai được hơn 1 năm. Đã có 9 Chương đầu của Quy hoạch được hoàn thành. Sau Hội thảo này, dự kiến Hội thảo lần 2 về QHĐ 8 sẽ được thực hiện vào tháng 9/2020.