Ảnh minh họa. Nguồn: AP.
Theo AP, lái xe ở khu vực Đông Kalimantan của Indonesia, người đi đường có thể quan sát máy xúc đào than từ những hố nông trong khi những chiếc xe tải chở đầy đá vẫn chạy qua lại tấp nập.
Dưới cây cầu ở Samarinda, hàng trăm núi than khổng lồ màu đen tuyền nằm trên những chiếc sà lan được kéo dọc theo đường thủy, hướng đến các nhà máy trên khắp Indonesia hoặc các quốc gia khác.
Đây là khu vực mà Indonesia đã cam kết loại bỏ dần hoặc ít nhất là giảm mạnh số lượng phát thải carbon, đáp ứng kỳ vọng trong Thỏa thuận Đối tác Chuyển dịch Năng lượng Bình đẳng (JETP).
Trong bối cảnh Indonesia thúc đẩy nỗ lực chuyển sang nguồn năng lượng xanh thì các chuyên gia cho rằng quá trình này cần phải vượt qua các thách thức tài chính, chính sách, cơ sở hạ tầng và nhiều vấn đề khác.
David Elzinga, Chuyên gia năng lượng chính tại Ngân hàng Phát triển Châu Á cho biết quá trình chuyển đổi năng lượng của Indonesia là "rất độc đáo" vì tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, vị trí địa lý, trung tâm dân số và tiềm năng năng lượng sạch.
Theo Cơ quan Năng lượng tái tạo quốc tế, năng lực chuyển đổi năng lượng sạch của Indonesia bao gồm năng lượng mặt trời, thủy điện, địa nhiệt, gió và các nguồn khác, sẽ chỉ đảm bảo 12% được khai thác.
Hiện tại, gần như tất cả nhu cầu năng lượng đều được đáp ứng bởi nhiên liệu hóa thạch, với 60% đến từ than gây ô nhiễm cao. Điều đó có nghĩa là những người chịu rủi ro cao như nhà sản xuất thuyền Jembong, 55 tuổi chỉ có thể sử dụng năng lượng mặt trời là sử dụng bóng đèn hoặc xem tivi. Và những hoạt động tiêu tốn nhiều năng lượng hơn như đóng thuyền thủ công vẫn cần đến động cơ diesel.
Theo Cơ quan Năng lượng quốc tế, việc sử dụng than đá quá nhiều đã tác động đến môi trường. Vào năm 2021, năng lượng khí thải của Indonesia đã phải sử dụng lên khoảng 600 triệu tấn carbon dioxide, cao thứ 9 trên thế giới.
"Đây là một môi trường đầy thách thức để tạo ra sự thay đổi. Indonesia lại là quốc gia phụ thuộc vào nguồn lực tài chính này và tăng trưởng kinh tế thấp. Trong khi đó, những nền kinh tế phát triển hơn có tham vọng tái tạo mạnh mẽ hơn, mặc dù các nhà nghiên cứu cho biết hiện chưa có quốc gia nào đáp ứng đúng với các mục tiêu khí hậu toàn cầu.
Thúc đẩy chuyển đổi năng lượng
Indonesia đã đưa ra kế hoạch thay đổ và công bố các quy định mới về năng lượng mặt trời, đặt mục tiêu nâng thị phần xe điện ở Indonesia lên 25% tổng doanh số bán xe vào năm 2030 và đã triển khai các trạm sạc thay thế.
Tất nhiên, nước này vẫn kêu gọi sự giúp đỡ từ các quốc gia phát triển hơn. Indonesia đặt mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 trong ngành điện vào năm 2050, vượt mục tiêu trong một thập kỷ và đạt mức phát thải cao nhất vào năm 2030. Indonesia cũng tăng cường mục tiêu sử dụng năng lượng tái tạo nhằm bù đắp 1/3 tổng sản lượng điện vào năm 2030, điều đó có nghĩa là tăng gấp đôi tốc độ triển khai hiện tại.
Elrika Hamdi, nhà phân tích tài chính năng lượng tại Viện Kinh tế Năng lượng và Phân tích Tài chính cho biết tài chính vẫn là một trở ngại. Theo ước tính, Indonesia sẽ cần tới 2,4 nghìn tỷ USD đầu tư tích lũy vào hệ thống năng lượng vào năm 2050—con số lớn hơn nhiều so với số tiền hiện đang cam kết.
"Chúng tôi vẫn còn một chặng đường dài để tìm hiểu… làm thế nào chúng tôi có thể tích góp tài chính để làm điều này", bà Hamdi nói.
Trong khi đó, Grita Anindarini, Giám đốc chương trình tại Trung tâm Luật Môi trường Indonesia cho biết cách thức hỗ trợ - có thể là khoản vay, trợ cấp hoặc các chương trình tài trợ khác - cũng là một mối quan tâm.
"Chúng tôi chỉ muốn đảm bảo rằng những khoản tiền này sẽ không dẫn đến bẫy nợ," Anindarini nói.
Than đá là một phần có giá trị trong nền kinh tế Indonesia khi quốc gia này là nước xuất khẩu lớn nhất tính theo trọng tải trên thế giới. Khách hàng bao gồm Trung Quốc, Ấn Độ và Nhật Bản.
"Bạn có thể hiểu lý do muốn phát triển các ngành công nghiệp và tài nguyên thiên nhiên luôn đi cùng với trách nhiệm của cộng đồng phát triển. Để làm được điều này, Indonesia phải đưa ra giải pháp để làm được cả hai", Elzinga nói.
Darmawan Prasodjo, Giám đốc điều hành của PLN cho biết công ty đã hủy bỏ một số nhà máy đốt than trong kế hoạch kinh doanh ngắn hạn và "cam kết dẫn đầu quá trình chuyển đổi năng lượng ở Indonesia.
Bên cạnh đó, Muliawan Margadana, phó chủ tịch Hiệp hội Khai thác mỏ Indonesia, và các chuyên gia cũng nêu lên mối lo ngại về tương lai của các cộng đồng phụ thuộc vào ngành than đá, ngành chiếm 35% GDP của Đông Kalimantan.
"Hơn 250.000 người trực tiếp làm việc trong ngành khai thác than và ước tính khoảng 1 triệu người sẽ bị ảnh hưởng bởi quá trình chuyển đổi năng lượng", ông Margadana nói.
Tuy nhiên, theo ông Margadana, quá trình chuyển đổi sẽ đi cùng với việc đào tạo lại đối với công nhân.
"Điều quan trọng và công bằng là cách phân bổ kinh phí chuyển đổi để giúp đỡ những người lao động bị ảnh hưởng cho dù thông qua nâng cao kỹ năng, đào tạo lại kỹ năng hay phát triển cộng đồng", bà Hamdi nói.
Daniel Kurniawan, nhà nghiên cứu tập trung vào năng lượng mặt trời của Viện Cải cách Dịch vụ Thiết yếu cho biết chính sách năng lượng trong nước chưa bắt kịp với quá trình chuyển đổi năng lượng - đặc biệt là năng lượng mặt trời, vốn là nguồn chính trên con đường định hướng phát thải ròng bằng 0 của Indonesia.
Trong khi đó, chuyên gia Hamdi nhận định mặc dù các thách thức vẫn ở phía trước nhưng chúng không phải là không thể vượt qua.
"Chúng ta phải theo dõi quá trình chuyển đổi năng lượng này nhằm tạo ra tác động tốt hơn với môi trường và tương lai tốt đẹp hơn cho cộng đồng. Những điều tốt đẹp phía trước phải dành cho tất cả người dân", bà Hamdi nhấn mạnh.
Link gốc