Sản lượng điện được mua trực tiếp từ các nhà máy điện đã chiếm 10% tổng sản lượng điện thương phẩm cả nước.
Cơ hội cạnh tranh bình đẳng
Sau 3 tháng chính thức vận hành thị trường bán buôn điện cạnh tranh (BBĐCT – từ tháng 1/1/2019), ngoài Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã có thêm 5 đơn vị được mua điện trực tiếp từ nhà máy điện. Thị trường BBĐCT đã mở ra nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp cung cấp điện, tăng tính minh bạch, công bằng, cơ hội cạnh tranh bình đẳng trong huy động sản lượng các nhà máy điện, từ đó mang lại nhiều lợi ích hơn cho người sử dụng điện.
Cục Điều tiết điện lực (Bộ Công Thương) cho biết, với việc có thêm 5 Tổng công ty tham gia mua điện trực tiếp từ các nhà máy điện đã nâng sản lượng điện được mua trực tiếp chiếm 10% tổng sản lượng điện thương phẩm cả nước. Ông Nguyễn Anh Tuấn, Cục trưởng Cục Điều tiết điện lực thông tin, sắp tới, Bộ Công Thương sẽ nghiên cứu cho phép có thêm các Tổng công ty được mua điện trực tiếp từ nhà máy điện.
Lạc quan với việc vận hành thị trường BBĐCT, ông Nguyễn Đức Cường, Giám đốc Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia (A0) nhận định, thị trường mới đã làm thay đổi rõ rệt về mặt nhận thức và tổ chức công việc của các Tổng công ty điện lực.
“Trước đây các Tổng công ty điện lực chưa hoặc không quan tâm nhiều đến những hình thái phát điện, giá thành, cách thức vận hành, lợi thế về nguồn phát… nhưng khi tham gia thị trường BBĐCT, các đơn vị này phải tìm hiểu rõ các điều trên và phải làm việc chặt chẽ với nguồn điện để có hiệu quả kinh doanh tốt nhất”, ông Cường cho hay.
Đồng tình với kết quả bước đầu trong vận hành thị trường BBĐCT, Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam – ông Trần Viết Ngãi nhận xét, thị trường đã đem lại lợi ích lớn cho người sử dụng điện. Bởi khi có thêm nhiều người bán, nhiều người mua, thị trường sẽ có sự cạnh tranh và giá điện được phản ánh sát thực tế. Các đơn vị cung cấp điện sẽ chủ động hơn trong vận hành, rút ngắn thời gian bảo trì, sửa chữa, cắt giảm chi phí.
Lúng túng phương án bù chéo
Qua quá trình thực hiện thực hiện thị trường BBĐCT vẫn còn bộc lộ nhiều vướng mắc cần được tháo gỡ. Nhiều ý kiến cho rằng, Bộ Công Thương cần sớm hoàn thiện hành lang pháp lý cho thị trường điện, nhất là phương án bù chéo cho các Tổng công ty điện lực, từ đó xây dựng cơ chế khuyến khích các nhà máy điện năng lượng tái tạo tham gia thị trường phát điện.
Đặc biệt, để có một thị trường điện đúng nghĩa, ngành điện phải tách bạch các khâu phát điện với truyền tải, phân phối, bán buôn, bán lẻ để bảo đảm công bằng quyền lợi cho tất cả các bên tham gia.
Bàn về vấn đề này, ông Nguyễn Đức Cường cho biết, trong tiến trình phát triển thị trường điện lực Việt Nam đồng thời nằm trong đề án tái cơ cấu EVN, A0 sẽ xây dựng đề án để chuyển thành Công ty TNHH MTV Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Việt Nam. Trên cơ sở đó, EVN giao cho A0 xây dựng đề án và hiện đề án đã hoàn thành, đang được EVN trình các cấp cao hơn để thẩm duyệt.
Cùng với đó, để bảo đảm vận hành thị trường điện hiệu quả, trong năm 2019, A0 sẽ tính toán phân bổ sản lượng cho các Tổng công ty điện lực, mô phỏng thị trường điện bán buôn theo quy định bảo đảm công bằng, minh bạch với các bên tham gia; tính toán lập kế hoạch vận hành thị trường điện, lập lịch huy động ngày tới, giờ tới bảo đảm 100% phương thức đạt mục tiêu tối ưu hóa chi phí mua điện.
“A0 cũng sẽ đưa vào vận hành các hệ thống dự báo công suất phát của nguồn năng lượng tái tạo và hệ thống giám sát chất lượng điện năng, giám sát công suất phát của các nguồn năng lượng tái tạo theo khả năng tải của lưới điện khu vực”, ông Cường nói.
Hiện nay, khâu phát điện (đầu vào) đã được vận hành theo thị trường, trong khi giá bán lẻ điện (đầu ra) vẫn tiếp tục được điều tiết nên đang gây khó cho các Tổng công ty điện điện lực trong vấn đề bảo đảm cân bằng tài chính.
Do đó, theo Cục trưởng Cục Điều tiết điện lực Nguyễn Anh Tuấn, để xây dựng được cơ chế bù chéo cho các Tổng công ty điện lực, Bộ Công Thương đang cố gắng hoàn thiện sớm hành lang pháp lý cho thị trường BBĐCT. Bộ cũng sẽ chỉ đạo các đơn vị hoàn thiện cơ sở hạ tầng; tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ vận hành; đồng thời tổ chức sơ kết 3 tháng vận hành để tập hợp vướng mắc, từ đó tìm giải pháp giải quyết.
Góp ý các giải pháp vận hành hiệu quả thị trường BBĐCT, ông Trần Viết Ngãi lưu ý các đơn vị tham gia thị trường điện cần tiếp tục hoàn thiện hạ tầng công nghệ thông tin, bảo đảm cho thị trường BBĐCT vận hành minh bạch, hiệu quả. Ngoài ra, cũng cần lưu ý đến công tác vận hành lưới điện thông minh với sự xuất hiện của các nguồn năng lượng tái tạo như gió, mặt trời…