Một số bài học đã từng nghiên cứu tính toán chi phí và định giá điện (Tiếp theo số 7-2008)

Lưới điện truyền tải ở Mỹ                      

Các tiêu chí quan trọng để chọn lựa trong số các phương pháp thay thế để kế toán chi phí, đó là: tính nhất quán với các mục tiêu định giá, tính vững chắc hoặc hợp lý về ý tưởng, và tương đối đơn giản trong việc thực hiện. Một nghiên cứu về chi phí kế toán của dịch vụ theo cách điển hình hoặc truyền thống đã phân loại các chi phí kế toán theo ba giai đoạn hoặc ba bước sau: (1) Chức năng hoá (ví dụ: sản xuất, truyền tải, phân phối), (2) Phân loại (ví dụ: nhu cầu, năng lượng, khách hàng), và (3) Phân bổ cho các loại khách hàng (ví dụ: công nghiệp, thương mại, sinh hoạt). Các nguyên tắc kế toán được mọi người chấp nhận, sự hiểu đúng về hoạt động của công ty điện lực, và cách đánh giá có cơ sở, đó chính là những yếu tố quan trọng trong việc đưa ra quyết định liên quan đến mỗi bước của quá trình tính toán chi phí. Nhiều phương pháp đã được phát triển để phân bổ các chi phí liên quan đến nhu cầu (công suất) cho các tổn thất của khách hàng, nhưng việc chọn lựa yếu tố phân phối cụ thể như: trách nhiệm cao nhất hay trung bình và vượt quá thì dựa vào việc xem xét nghiêm túc các tiêu chí cụ thể nêu trên và sự đánh giá có thông tin. Việc định các giá theo thời gian trong ngày gây ra sự phức tạp cho việc chia phần hay phân bổ các chi phí chung cho các giai đoạn thời gian cụ thể. Nghiên cứu định giá đã ước lượng được 4 phương pháp định giá tính toán thay thế hay khác nhau theo thời gian cân đối với các vấn đề phân bổ và các bước mang tính phương pháp học. Rõ ràng vẫn có các lựa chọn trong các phương pháp tính toán chi phí dành cho nhà phân tích định giá chuyên nghiệp.

Các tiêu chí quan trọng để lựa chọn giữa các phương pháp định phí cận biên bao gồm: kiên định với các mục tiêu định giá, có hiệu lực về lý thuyết và ý tưởng, và tương đối đơn giản trong việc thực hiện. Các phương pháp chi phí cận biên dài hạn nhìn chung ước tính một chi phí gia tăng (hoặc cận biên) dài hạn mà công ty điện lực phải trả liên quan đến việc phải cung cấp thêm một lượng điện năng với giả định lập kế hoạch công suất tối ưu. Các phương pháp chi phí cận biên ngắn hạn thừa nhận và tập trung vào các vấn đề (1) Các công ty điện lực kém linh hoạt trong việc thay đổi công suất nhiều và (2) Việc bổ sung công suất phụ thuộc ở mức độ nào đó vào các đặc điểm của các nguồn công suất hiện có. Các phương pháp này nhìn chung ước tính các chi phí cận biên ngắn hạn trong các khoảng thời gian tương lai để nắm được tình hình đang thay đổi về chi phí của công ty điện lực và xem xét các lamda của hệ thống công ty điện lực. Bản Nghiên cứu Thiết kế biểu giá đã đánh giá bốn phương pháp khác nhau để tính chi phí cận biên (hoặc phương pháp thay thế thay đổi theo thời gian). Hiển nhiên vẫn có các phương pháp chi phí cận biên để các nhà phân tích định giá chuyên nghiệp lựa chọn.

Đèn compact tiết kiệm điện   

E. Thiết kế việc định giá

Trong khi tính toán hoặc định giá điện dựa trên kết quả của một nghiên cứu cụ thể về chi phí của dịch vụ, nhà phân tích chuyên nghiệp cần cân nhắc cẩn thận các mục tiêu định giá và cần phải phán đoán một cách thận trọng. Một quyết định quan trọng ban đầu trong việc thiết kế giá điện liên quan đến việc sử dụng kết cấu giá hai phần so với kết cấu giá ba phần để thu các chi phí khách hàng, các chi phí nhu cầu công suất và các chi phí điện năng. Quyết định này phụ thuộc vào nhiều vấn đề khác nhau phải cân nhắc, kể cả sự hiểu biết về khách hàng và các chi phí về công tơ.

Có một sự khác biệt quan trọng trong khi lập kết cấu định giá điện, đó là thay đổi theo thời gian so với không đổi theo thời gian. Giá theo mùa là một dạng giá thay đổi theo thời gian tương đối đơn giản. Giá theo thời gian trong ngày là một dạng giá thay đổi theo thời gian, phức tạp hơn. Các vấn đề quan trọng liên quan đến định giá theo thời gian trong ngày bao gồm: (1) Số lượng và và độ phức tạp của các giai đoạn định biểu giá, và (2) giá trị và việc phân bổ các chi phí về công suất cho các giai đoạn tính toán chi phí và định biểu giá cụ thể, và (3) số lượng các thành phần và các khoản được tính vào trong thiết kế định giá.

Có ba dạng khác nhau về kết cấu định giá điện không thay đổi theo thời gian. Các dạng định giá cơ bản này bao gồm: (1) Giá giảm theo khối, (2) Giá cố định và (3) Giá biến đổi ngược (giá điện tăng khi mức tiêu thụ vượt quá ngưỡng nào đó). Lý lẽ chứng minh cho mỗi phương án dạng định giá phụ thuộc vào các cân nhắc về chi phí.

Các lý lẽ dựa vào chi phí để biện minh cho một dạng biểu giá cần quan tâm đến hai yếu tố (hoặc tiêu chí): (1) Quan hệ giữa yêu cầu doanh thu dựa trên chi phí kế toán và doanh thu theo các biểu giá dựa trên chi phí cận biên hoặc chi phí gia tăng (các đặc điểm hệ thống), và (2) Đặc điểm về chi phí của các phụ tải riêng biệt được cung cấp (các đặc điểm của khách hàng liên quan tới việc sử dụng phụ tải đỉnh). Các dạng định giá theo khối này có thể được biện minh như là các phương án thay thế “thô” cho các giá tính theo thời gian trong ngày. Bảng 1 trình bày tóm tắt các lý do biện minh cho các dạng định giá theo khối khác nhau.

Việc định giá điện có thể gián đoạn cung cấp so với giá điện không thể gián đoạn cung cấp là một sự khác biệt quan trọng nữa khi định giá điện. Biểu giá điện có thể gián đoạn cung cấp được sử dụng như một công cụ quan trọng trong quản lý phụ tải và cần được đánh giá theo nội dung của việc lập kế hoạch chi phí thấp nhất, bao gồm các thành phần phía cung và phía cầu.

F. Các hoạt động quan trọng liên quan

Các hoạt động quan trọng liên quan đến việc thiết kế kết cấu định giá điện bao gồm: (1) Nghiên cứu phụ tải, (2) Phân tích lợi nhuận - chi phí, (3) Dòng thông tin với khách hàng, (4) Việc thực hiện giá trong thực tế, và (5) Phân tích và báo cáo kết quả. Việc chú ý cẩn thận và thận trọng và cân nhắc đến các hoạt động quan trọng có liên quan này chắc chắn là cần thiết đối với một chương tình định giá điện có hiệu quả và đem lại lợi ích.

Các đặc tính của phụ tải điện là một trong số những yếu tố quan trọng, ảnh hưởng đến tất cả các bước trong việc thiết kế và thực hiện áp dụng giá điện một cách có hiệu quả. Bằng việc xây dựng và xác định phân loại, địa điểm, thời gian và kết cấu cho một đường cong sử dụng lớn và không có hình dạng nhất định, nghiên cứu phụ tải sẽ cung cấp một cách rõ ràng những thông tin quan trọng liên quan đến tiềm năng tiết kiệm bằng cách sử dụng phương pháp định giá cải tiến, ví dụ như các biểu giá thay đổi theo thời gian. Những lợi ích liên quan đến việc thực hiện nghiên cứu phụ tải cho ngành điện bao gồm: Dự báo cầu sử dụng điện trong tương lai, dự báo doanh thu trong tương lai, và ước tính các dạng tăng trưởng theo loại khách hàng.

Phân tích lợi nhuận - chi phí là phương tiện để xác định liệu giá điện cải tiến, ví dụ như giá biến đổi theo thời gian, có hiệu quả về chi phí hay không. Cần lựa chọn một dạng tiêu chí kỹ thuật hoặc kinh tế nào đó để đánh giá tính hiệu quả về chi phí. Mối quan ngại cơ bản khi áp dụng phương pháp luận lợi nhuận - chi phí gắn liền với một thiết kế định giá cải tiến là, tại thời điểm thực hiện phân tích, chỉ có sẵn các dạng phụ tải điện giả định.

Nhà máy điện Big Bend (Bang Florida, Mỹ)       

Dòng thông tin với khách hàng lại là một yếu tố quan trọng nữa đối với việc thiết kế và áp dụng có hiệu quả các giá điện cải tiến. Nếu như khách hàng hiểu và chấp nhận thiết kế định giá cải tiến và các mục tiêu liên quan của các chương trình định giá thì về cơ bản, các chương trình coi như đã thành công được một phần. Thông tin phản hồi của khách hàng về chương trình định giá cải tiến và việc sử dụng hiệu quả các hoá đơn mẫu là những hoạt động quan trọng gắn liền với dòng thông tin với khách hàng.

Các hoạt động ban đầu ứng dụng trong thực tế một thiết kế định giá cải tiến là rất quan trọng với sự thành công ban đầu của chương trình. Các hoạt động áp dụng và thực hiện trong tháng đầu tiên bao gồm: (1) Giới thiệu các thủ tục và thời gian lập hóa đơn mới, (2) Sửa đổi trong phương pháp đọc chỉ số công tơ, và (3) Hồi âm và trả lời các câu hỏi về phương pháp quản lý và vận hành mới.

Việc phân tích các kết quả thực tế và báo cáo kinh nghiệm thực tế là rất có ý nghĩa đối với việc áp dụng thành công các thiết kế định giá điện cải tiến, ví dụ như loại sử dụng biểu giá thay đổi theo thời gian. Cần phải xử lý các hạng mục và vấn đề sau: (1) Dạng biểu đồ phụ tải trước và sau khi áp dụng định giá cải tiến, theo từng nhóm khách hàng; (2) So sánh các hóa đơn khách hàng điển hình, bằng cách sử dụng hai kết cấu định giá cũ và mới; (3) Phân tích lợi nhuận - chi phí dựa vào các số liệu trước đó; (4) Tìm hiểu thái độ và phản ứng của khách hàng với giá cải tiến; và (5) Kế hoạch của công ty điện lực đề ra cho việc thực thi các hoạt động định giá trong tương lai.

III) Tóm tắt

Vào thời kỳ cuối những năm 1970 và đầu những năm 1980, qui trình tính toán chi phí và định giá điện, từ chỗ ít được cơ quan điều tiết quan tâm đã trở thành vấn đề nổi bật, thu hút sự chú ý đặc biệt ở Mỹ. Giới kỹ sư và kinh tế gia chuyên nghiệp đã trở nên hết sức hăng hái trong việc đưa ra những phân tích và tri thức sâu về định giá điện.

Bài báo cáo này cố gắng cung cấp phần nào "ánh sáng mới qua ô cửa sổ cũ" để giúp các cán bộ chuyên môn tại các công ty điện lực và các ủy ban điều tiết giải quyết các thách thức hiện tại trong quá trình tính toán và định giá điện. Thay vì bỏ công tìm tòi những gì người ta đã biết từ lâu, các nhà phân tích định giá của thế kỷ 21 cần cân nhắc một cách nghiêm túc và khai thác lợi ích từ các “lộ trình” và tri thức sâu dựa trên các nghiên cứu và hoạt động có liên quan trong thời gian bắt đầu từ ba thập kỷ trước đây. Chiến lược định giá là công cụ hiệu quả có thể giải quyết và giảm rủi ro kinh doanh đối với một công ty điện lực có điều tiết.