Dù từ năm 1958 đã bắt đầu dọn hiện trường đất đá, nhưng đến tận năm 1959 Nhà máy Điện Việt Trì mới đổ tấm bê tông đầu tiên, đặt nền móng xây dựng Nhà máy. Năm 1960 Nhà máy bắt đầu phát điện phục vụ sản xuất khu công nghiệp Việt Trì - một trong những khu công nghiệp đầu tiên của nước ta với mục tiêu “Xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho CNXH ở miền Bắc, làm hậu phương lớn cho miền Nam đấu tranh thống nhất nước nhà”.
Tập thể CBCNV hưu trí nhà máy Điện Việt Trì về thắp hương tại bia tưởng niệm các anh hùng liệt sỹ
Với hình thức xây dựng theo kiểu cuốn chiếu: Xây xong một lò, một máy sẽ vận hành luôn lò máy đó với quy trình vận hành chạy bằng than. Than vận chuyển từ Quảng Ninh về, chứa trong kho chứa nhiên liệu. Từ đây than chuyển xuống băng tải, vào phểu than cung cấp cho các lò. Lò đốt than sẽ biến nước thành hơi - làm quay máy phát ra điện. Nhà máy có 3 tổ máy (một tổ máy 4000kVA và hai tổ máy mỗi tổ 6000kVA) đảm bảo vận hành an toàn, liên tục, cung cấp đầy đủ nguồn điện năng, hơi nóng, nước cho các nhà máy trong khu công nghiệp Việt Trì, phục vụ cho công nghiệp, nông nghiệp tỉnh Vĩnh Phú và miền đồng bằng trung du Bắc bộ.
Điện là nguồn năng lượng quan trọng, không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại, trong sản xuất công nghiệp điện luôn đi trước một bước. Ngay từ thời điểm đó, nhà máy điện Việt Trì được xem như là trái tim của cả thành phố. Nếu nhà máy ngừng hoạt động, cả khu công nghiệp ngưng trệ, thành phố Việt Trì sẽ bị tê liệt. Ống khói nhà máy là điểm nhấn của Nhà máy, ống khói còn lên hơi, nhà máy vẫn còn hoạt động - trái tim của thành phố vẫn cùng hòa nhịp đập. Nhưng đây cũng là mục tiêu máy bay Mỹ phát hiện ra nhất. Nhận thấy được điều đặc biệt đó trong những năm chiến tranh, nhà máy là mục tiêu bắn phá của giặc Mỹ nhằm phá hoại công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc. “Công nhân thời đó đông lắm đến 900 người chia làm 3 ca, mỗi ca 70 người. Sau này chiến tranh ác liệt nên rút bớt đi còn 60 người. Ngày ấy giặc Mỹ thường đánh bom vào ca ngày (khoảng từ 7h30-15h30). Biết là nguy hiểm, nhưng không ai tự ý bỏ ca trực của mình”- Ông Nguyễn Văn Thủ (trực chính Nhà máy điện Việt Trì) bồi hồi nhớ lại. Với tinh thần "Tổ quốc cần điện như cơ thể cần máu" CBCNV Nhà máy điện Việt Trì dũng cảm bám máy, bám lò vừa sản xuất vừa chiến đấu. Giặc đến là đánh, giặc đi là sản xuất, luôn duy trì sự sống cho nguồn điện với khẩu hiệu: "Quyết tử cho dòng điện quyết sinh”.
Có cuộc chiến nào mà không có sự mất mát, hy sinh? Trong thời gian từ tháng 3/1967 đến tháng 8/1972 anh em Nhà máy điện Việt Trì phải đau xót chứng kiến 13 đồng nghiệp của mình hy sinh trong khi làm nhiệm vụ. Họ đến từ các miền quê đất nước như Lạng Sơn, Vĩnh Phú, Thái Bình, Nam Hà, Quảng Ngãi, Cần Thơ…Họ ngã xuống khi tuổi đời còn rất trẻ với ước nguyện “Tất cả vì dòng điện của Tổ quốc”. Trong giai đoạn đế quốc Mỹ điên cuồng ném bom phá hoại miền Bắc, hầu hết các nhà máy trong khu công nghiệp Việt Trì phải sơ tán thì CBCNV Nhà máy điện Việt Trì vẫn dũng cảm quên mình tiếp tục bám máy, giữ lò duy trì dòng điện cho Tổ quốc.
Những công nhân Nhà máy đã làm được những việc tưởng chừng không thể, đó là di chuyển thiết bị, hệ thống điều khiển xuống hầm cáp chỉ trong vòng 3 ngày đêm, gánh từng gánh than vào lò thay cho hệ thống băng tải bị phá hủy…với mục đích đảm bảo dòng điện liên tục cho khu công nghiệp. Họ quên mình, hy sinh cho sự sống của dòng điện. Nước mắt tôi rưng rưng theo lời kể của Bác Lê Nhân Vĩnh (cựu CBCNV nhà máy điện Việt Trì và sở Điện IV ) khi kể về sự hy sinh anh hùng của liệt sỹ Lê Thị Thông bị đánh bom khi đang cho than vào phễu lò, lúc đưa cô xuống trên người không một mảnh vải( Sau này, còn đứa con gái của liệt sỹ đã được bà Minh Ngọc - Phó Giám đốc nhà máy điện Việt Trì nhận làm con nuôi đỡ đầu, nuôi cháu đến lớn và hiện nay đã thành một cán bộ công nhân viên ngành điện trong Thanh Hoá), Bác Nguyễn Văn Tiếp hy sinh lúc còn rất trẻ (23 tuổi) khi đang làm ca trực trong trận đánh bom rất ác liệt của giặc Mỹ. Hay sự hy sinh tập thể thương tâm của 11 CBCNV nhà máy điện Việt Trì vào ngày 12/3/1967 đến tận hàng chục ngày sau mới moi được xác lên được. Khi đưa được xác lên thì không thi thể nào còn nguyên vẹn…CBCNV Nhà máy điện Việt Trì đã góp phần cùng quân dân cả nước làm nên thắng lợi vĩ đại của cả dân tộc. Ghi nhận những thành tích xuất sắc đó, Đảng và Nhà nước đã phong tặng Nhà máy nhiều danh hiệu cao quý: Huân chương lao động hạng Ba năm 1963, 1978, 1983; Huân chương kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng Ba năm 1970; Huân chương kháng chiến chống Mỹ cứu nước hạng Nhất năm 1973 và đặc biệt là Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân thời kỳ kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
Đến năm 1992 do công suất của Nhà máy nhỏ, không đáp ứng được nhu cầu về điện ngày càng tăng trong khi sử dụng và vận chuyển nhiên liệu quá tốn kém, thiết bị lạc hậu nên Nhà máy ngừng hoạt động và sáp nhập với sở điện IV (Sở điện Vĩnh Phú - sau này tách thành Điện lực Phú Thọ và Điện lực Vĩnh Phúc).Tại thời điểm đó số đông CBCNV nhà máy đều nghỉ hưu sớm, một số được chuyển qua làm việc tại sở điện IV. Đến nay hầu hết CBCNV nhà máy vẫn sống tại khu tập thể của nhà máy xưa (Nay thuộc tổ 40 phố Thanh Trì - phường Thanh Miếu - Thành phố Việt Trì - Phú Thọ) nhưng nhiều người vẫn gọi cái tên thân thuộc Khu tập thể nhà máy điện.
Nếu có dịp đến Phú Thọ, bạn hãy dành một chút thời gian ghé thăm nhà máy điện Việt Trì xưa. Dù chỉ còn lại tấm bia tưởng niệm các liệt sỹ ngành điện đã chiến đấu hy sinh anh dũng (nằm trong Chi nhánh Lưới điện cao thế Phú Thọ thuộc khuôn viên của khu Việt Trì trước đây) nhưng đó là minh chứng cho một mốc son chói lọi - một trang sử hào hùng của ngành Điện. Mà các thế hệ tiếp nối của ngành Điện Việt Nam sẽ mãi ghi nhớ và tự hào về sự hy sinh vĩ đại ấy.
Ông Lê Minh Tuấn - Giám đốc công ty Lưới điện cao thế miền Bắc chụp ảnh cùng thân nhân các anh hùng liệt sỹ Nhà máy điện Việt Trì
Với truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” Công ty Lưới điện cao thế miền Bắc luôn giữ gìn khu vực đặt bia sạch sẽ, khang trang, luôn chăm lo hương khói thờ cúng vong linh các liệt sỹ vào những ngày mồng một, ngày rằm và các ngày lễ Tết. Tháng 7/2011, Công ty Lưới điện cao thế miền Bắc đã tiến hành trùng tu, tôn tạo nhà bia tưởng niệm liệt sỹ nhà máy Điện Việt Trì với mong muốn đây là địa chỉ đỏ cho CBCNV ngành Điện và nhân dân.
Bằng những việc làm thiết thực, với tấm lòng tri ân các liệt sĩ, ngày 12-7-2013, UBND tỉnh Phú Thọ có Quyết định về việc xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh: Ðịa điểm lịch sử Nhà máy điện Việt Trì, phường Bến Gót, TP Việt Trì, tỉnh Phú Thọ. Nhân kỷ niệm 66 năm Ngày thương binh, liệt sĩ, Công ty Lưới điện cao thế miền bắc đã tổ chức Lễ đón nhận Bằng di tích lịch sử Nhà máy điện Việt Trì.