Ngay từ hồi còn học phổ thông, tôi đã từng thuộc làu rằng, năng lượng không tự nhiên sinh ra và cũng không tự nhiên mất đi, nó chỉ chuyển hóa từ dạng này sang dạng khác hoặc truyền từ vật này sang vật khác mà thôi.
 |
|
Phó giám đốc Công ty Điện lực Lai Châu Tao Văn Pắn |
Hôm khánh thành Nhà máy thủy điện Sơn La có công suất 2.400MW, nhìn những dòng nước khổng lồ chảy xối xả mới thấy những hiến tặng của thiên nhiên ban cho con người lớn lao biết nhường nào. Bắt đầu là từ quang năng và nhiệt năng của mặt trời khiến hơi nước bốc lên cao tạo ra thế năng. Khi mưa xuống, nước mưa ở vùng cao hơn so với mặt nước biển vẫn chứa đựng một thế năng, chuyển động xuống vùng thấp hơn qua tổ máy phát điện biến thành động năng khiến các tua bin quay, rồi động năng ấy được biến thành điện năng đẩy lên lưới điện... Đúng là sự chuyển hóa khôn cùng. Duy chỉ có một điều tôi chưa giải thích được là bằng con đường nào, nguồn điện năng kia đã chuyển hóa thành những nụ cười tươi hơn, những đôi mắt long lanh hơn, những gương mặt rạng rỡ hơn mà tôi và nhà văn Đặng Ái đã nhận thấy ở bản Sòn Thầu 2.
Phó giám đốc Tao Văn Pắn cho biết: Lai Châu hiện mới chỉ có 2 nhà máy thủy điện "nho nhỏ", với tổng công suất 31,5MW hòa vào lưới 110kV, và 5 nhà máy có tổng công suất 30,4MW hòa vào lưới 35kV. Phần lớn lượng điện tiêu thụ còn lại được lấy từ Điện Biên lên hoặc từ Lào Cai sang.
Khi tôi bày tỏ mong muốn đến một nơi đang thi công đưa điện vào bản, ông đắn đo một lúc rồi nói: "Chỗ gần thì có điện hết rồi, chỗ xa thì sợ các nhà báo không có thời gian". Nhưng rồi có lẽ nhìn thấy gương mặt buồn thiu của tôi nên ông gọi ngay Phó phòng XDCB Đỗ Văn Toàn lên, bắt lục tìm trong tất cả các điện lực huyện xem chỗ nào đang thi công, nhưng đừng xa quá. Cuối cùng, ông quyết định đi cùng chúng tôi về Tân Uyên, cách thị xã Lai Châu chừng 60km về phía đông nam.
Một trong những ấn tượng của tôi trong chuyến đi này là đường sá liên tỉnh, liên huyện ở Lai Châu được trải nhựa khá rộng rãi và phẳng lỳ, kể cả con đường xuyên từ Lào Cai sang cũng vậy, đường đi Phong Thổ và giờ này đi Tân Uyên cũng thế, không hề thấy cái ổ gà nào.
Trên đường đi, tôi hỏi Phó giám đốc Pắn: “Này, bí quyết nào mà chỉ từ năm ngoái đến năm nay, Công ty Điện lực Lai Châu đã giảm tỷ lệ tổn thất điện từ 9,9% xuống còn 7,4%?”. Ông nháy mắt một cách hóm hỉnh rồi nói nhỏ: “Nhà báo đừng lộ thông tin này ra nhá, không khéo người Nhật lại sang đây học mất bí quyết này đấy!”.
Nếu ai từng biết nỗ lực của toàn ngành Điện trong việc hạ thấp tỷ lệ tổn thất điện năng mỗi năm mới thấy con số ấy quý giá như thế nào. Hiện nay, tỷ lệ này của EVN là 8,8%. Với doanh thu khoảng 140-150 nghìn tỷ đồng mỗi năm thì sự tổn thất ấy đã lấy đi của ngành Điện mất 12-13 nghìn tỷ đồng. Chỉ cần giảm tỷ lệ này xuống thêm 1% thôi là đã có thêm một khoản “tiền tươi thóc thật” hàng nghìn tỷ. Nay Lai Châu đùng một cái, giảm hẳn 2,5% quả là chuyện phi thường.
Nhưng nhìn cái nháy mắt và nụ cười bí hiểm của Phó giám đốc Pắn, tôi ngờ ngợ một nguyên nhân nào đó mà khách quan đem lại. Quả đúng như vậy. Thì ra do chuyện cấp điện cho việc thi công Nhà máy thủy điện Lai Châu với phương thức “bán tổng”.
Ông cho biết, trạm biến áp 110kV nằm ngay ở trung tâm công trường. Đường dây dẫn xa nhất không quá 2 cây số, hầu như không có tổn thất điện. Trong khi đó, sản lượng tiêu thụ của “vị thượng đế khổng lồ” này trong năm 2013 chiếm khoảng 30% sản lượng điện thương phẩm của toàn tỉnh nên tỷ lệ tổn thất điện của toàn tỉnh tụt xuống là điều dễ hiểu.
Rời con đường nhựa khoảng hơn chục phút thì ô tô không đi tiếp được nữa bởi con đường nhỏ vào bản đang được đổ đất nền mở rộng thêm. Chiếc xe máy của đội trưởng thi công Nguyễn Văn Toàn lấm như trâu đằm chở tôi ngồi đằng sau trồi lên sụp xuống trên con đường đang làm dở. Do xe không có chỗ để chân nên chẳng khác gì phi ngựa không bàn đạp khiến cái hệ xương sống “U60” của tôi đau nhoi nhói. May mà đoạn đường ngăn ngắn nên cũng nhanh chóng thoát nạn.
Nhà báo Nguyễn Hoàng Linh phỏng vấn đội trưởng thi công Nguyễn Văn Toàn
Đội trưởng Toàn khoảng 27-28 tuổi, quê ở huyện Phú Xuyên thuộc “Hà Nội 2”, tốt nghiệp Đại học Công nghiệp Hà Nội. Anh khoe rằng đã làm nghề này được 4 năm, nơi thi công xa nhất là huyện Mường Tè. Hiện đội thi công của anh khoảng chục người đang dựng cột xi măng cốt thép chữ A đưa điện vào bản Nà Bâu, chẳng có máy móc gì hỗ trợ ngoài cái pa lăng xích trợ lực 3 chân. “Mùa này còn đỡ chứ mùa mưa, công việc vất vả hơn nhiều”, Toàn bảo vậy.
Đến đây, tôi chợt nhớ đến câu chuyện khắc phục sự cố cháy máy biến áp ở Vàng Ma Chải hồi tháng 6 vừa rồi. Lãnh đạo ngành Điện yêu cầu bằng mọi giá phải đưa được máy biến áp vào Vàng Ma Chải để thay thế, bảo đảm cấp điện cho người dân và bộ đội biên phòng. Đúng hôm đưa máy biến áp vào xã, trời mưa tầm tã từ sáng tới tối. Đoạn đường từ Dào San vào Vàng Ma Chải dài khoảng 25 cây số. Đoạn đường từ điểm ô tô có thể tập kết được lên đến điểm đặt trạm biến áp xã khoảng 5 cây số. Ngày nắng đi bộ lên đã vất vả, ngày mưa đi bộ lên còn khó khăn hơn. Ban đầu, anh em nhìn vào cái máy nặng hơn 800kg rồi lắc đầu “chịu chết”. Nếu không quyết tâm làm cùng với thiết bị hỗ trợ thì sẽ không thể đưa máy vào được.
Công nhân Điện lực Tân Uyên
Hôm đó, đồn biên phòng huy động 40 chiến sỹ, cùng vài chục thanh niên của xã và 10 cán bộ ngành Điện tìm mọi cách mở núi đưa máy biến áp về xã. Từng ấy người phải dùng cả pa lăng kéo máy biến áp nhích từng chút một. Đến tối mịt, họ mới kéo được máy biến áp về trạm. Sau bữa đó, nhiều người ốm nằm nhà mấy ngày trời…
Nhìn ngót chục gương mặt sạm đen vì nắng gió trong đội thi công của Nguyễn Văn Toàn, tôi thầm nghĩ: “Họ là những người như thế đấy!”.
Các anh ở Điện lực Tân Uyên cho biết: Tính đến cuối năm 2013, huyện Tân Uyên có 9/10 xã đang dùng điện của lưới điện quốc gia, số hộ có điện là 8.355/10.404 hộ, nâng tỷ lệ số hộ có điện từ 40% lên 80,3% và còn tiếp tục tăng lên từ nay đến Tết âm lịch.
Có đi “mắt thấy tai nghe” thế này mới thấy con số phần trăm tăng lên ấy không hề khô khan, vô cảm, mà ở đó là những trái tim ấm áp, những tấm lòng nhân hậu, những nghị lực phi thường, chứa đựng biết bao công sức và tiền bạc, biết bao nỗ lực và niềm vui hạnh phúc của biết bao con người…
Sáng hôm sau, để bõ công cho một chuyến đi xa, tôi và nhà văn Đặng Ái quyết định đi Sơn La. Chúng tôi sang Công ty Điện lực Lai Châu với mục đích gặp Giám đốc Cao Ngọc Lạc chào và cảm ơn, nhưng thật tiếc, ông lại bận. Hôm trước sang thì ông đang đi công cán ở huyện Mường Tè, còn hôm nay lại bận họp bàn về vấn đề lương, thưởng cuối năm, toàn những việc không dứt ra được.
Chúng tôi bèn ghé thăm Phó giám đốc Hoàng Quang Trung, cấp “Phó” trẻ nhất Công ty, nghe nói là trẻ nhất nhì trong tất cả các “Phó” của điện lực cấp tỉnh, thành, sinh năm 1978. Sau một hồi thông tin lại chuyến đi và cảm ơn sự tiếp đón chân tình của anh em các điện lực huyện và ở tỉnh, chúng tôi thông báo là sẽ tiếp tục cuộc hành trình đi Sơn La ngay bây giờ. Phó giám đốc Trung ngạc nhiên: “Các bác đi bằng gì?” “Thì chúng tôi lên đây bằng gì nay xuôi bằng thứ ấy”. Anh nghiêm mặt: “Không được, Điện lực Lai Châu không thể để các bác đi như thế được. Đúng ra hôm các bác lên, chúng em phải sang tận Lao Cai đón các bác mới phải”.
Thế rồi chỉ một loáng sau, chiếc xe 4 chỗ ngon lành đã đợi chúng tôi ở dưới cổng cùng cán bộ trẻ Nguyễn Văn Hải ở Phòng Thanh tra - Bảo vệ và Pháp chế có trách nhiệm “bàn giao nguyên đai nguyên kiện các nhà báo, nhà văn cho Điện lực Sơn La”. Nhà văn Đặng Ái tủm tỉm: “Ờ, đi xe này chắc là đỡ đau lưng hơn xe khách”. Và cuộc hành trình mới của chúng tôi lại bắt đầu…
(Còn nữa…)