Trước giờ về đích, phát điện...
Trong nắng sớm, toàn cảnh công trình mang dáng dấp một nhà máy lớn và hiện đại. Từ trái qua phải là đập tràn xả lũ, đập bê-tông đầm lăn và các gian máy. Những cột điện của đường dây 500 kV đưa dòng điện từ Nhà máy thủy điện Sơn La hòa vào lưới điện quốc gia lấp lánh sáng. Hồ tích nước thủy điện Sơn La mênh mông lộng gió, sóng nước dập dờn trên mức 189 m...
Ðưa chúng tôi thăm công trường, Trưởng Ban quản lý dự án (BQLDA) Nhà máy thủy điện Sơn La Nguyễn Hồng Hà thông báo: Trong tháng 12, công trường tập trung thi công để đạt một số mục tiêu, tiến độ và khối lượng chính, như chạy thử, thí nghiệm, hiệu chỉnh, phát điện TM1; đưa máy biến áp TM2 vào vị trí lắp đặt; bàn giao mặt bằng cửa nhận nước số hai đập tràn trước ngày 22-12; lắp đặt giàn mái TM4 và nhà tiền sảnh hoàn thành để phục vụ nghiệm thu phát điện TM1 vào ngày 25-12... Các hạng mục quan trọng của dự án đều đạt chất lượng và hoàn thành đúng tiến độ.
Thời gian này, toàn công trường thủy điện Sơn La vào giai đoạn cao điểm của đợt thi đua nước rút 125 ngày đêm với mục tiêu TM1 sẽ hòa lưới điện quốc gia. Kế hoạch TM2 chỉ sau TM1 năm tháng và đến cuối năm 2012 sẽ hoàn thành toàn bộ công trình thủy điện lớn nhất Ðông - Nam Á. Thời gian này, các đồng chí lãnh đạo, cán bộ của BQLDA, Ban điều hành dự án tổng thầu, nhà thầu hầu như ít ở văn phòng mà suốt ngày đêm bám sát công trường, chỉ đạo đôn đốc thi công.
Sau khi TM1 chạy không tải thành công, các đơn vị vận hành, nhà thầu cung cấp thiết bị và Ban quản lý dự án thủy điện Sơn La đã thực hiện chương trình thí nghiệm chạy thử thiết bị TM1, trước khi chính thức phát điện lên hệ thống lưới điện quốc gia. Tại khu vực lắp máy TM1 đã hoàn thiện những công đoạn cuối cùng. Ðội ngũ kỹ sư, công nhân Công ty cổ phần LILAMA 10 tập trung kiểm tra quay tua-bin, rà soát lại các công đoạn lắp máy từ việc đóng điện xung kích vào biến áp máy phát, kiểm soát nghiệm thu hồ sơ của từng công đoạn để khẳng định chất lượng vận hành.
Kỹ sư Nguyễn Thế Trinh, Giám đốc Công ty cổ phần LILAMA 10, chỉ huy trưởng trên công trường Sơn La có mặt suốt ngày đêm trong gian máy, chia sẻ: Phần việc của TM1 đã xong, còn công việc TM2 đang được các kỹ sư của công ty lắp đặt Sta-to và Rô-to và hoàn thiện công tác tổ hợp. Chúng tôi tự tin về chất lượng lắp đặt và chờ mong giây phút hòa lưới điện của các tổ máy.
Tại khu vực gian biến thế của TM1 đã được lắp đặt hoàn chỉnh, Tập đoàn Ðiện lực Việt Nam cùng công ty mua bán điện đang kiểm tra hệ thống công-tơ đo đếm điện năng phục vụ phát điện. Xác định đây là công trình trọng điểm, mỗi phần việc, mỗi công đoạn thi công, anh em công nhân không những phải thực hiện đúng tiến độ phát điện mà còn bảo đảm chất lượng. Bên ngoài nhà máy, việc đấu nối đường dây, trạm biến thế đã được các đơn vị thi công xây lắp hoàn thành để kịp tiến độ hòa lưới điện quốc gia.
Anh Nguyễn Viết Ðàm, công nhân Công ty TNHH một thành viên Sông Ðà 7 bộc bạch: Công ty bố trí anh em làm việc ba ca, liên tục giao ca tại công trường, ca trước bàn giao cho ca sau thì ca sau mới được phép lên. Ðể kịp tiến độ, trong thời gian cao điểm của đợt thi đua nước rút đều có cán bộ, kỹ sư liên tục làm việc với tinh thần hăng say và hết mình để bảo đảm tiến độ.
Chữ số trên chiếc đồng hồ đếm ngược thời gian trước cửa TM1 Nhà máy thủy điện Sơn La: Một ngày nữa là đến thời điểm phát điện tổ máy đầu tiên! Con số này làm 'nóng' thêm không khí thi đua, lao động, sản xuất trên công trường.
Mường La ơi, điện đã sáng!
Chở chúng tôi ra nhà máy để chứng kiến giây phút phát điện TM1, vừa đánh vô-lăng chiếc Land Cruiser, anh lái xe tên Bảo ở Ban quản lý dự án Nhà máy thủy điện Sơn La nói như hát: Mường La ơi, điện đã sáng lên rồi... làm mọi người vỡ òa niềm vui, thay lời cho hàng chục nghìn cán bộ, kỹ sư đã sống, làm việc hơn 2.000 ngày đêm trên công trình thủy điện lớn của Ðông-Nam Á này.
Ðúng 12 giờ 45 phút ngày 17-12, tín hiệu phát điện từ đèn TM1 công suất 400MW bật sáng! Các chỉ số công-tơ của tủ đóng điện TM1 đã thực hiện chế độ vận hành, chính thức hòa vào hệ thống điện quốc gia lần đầu. Không gian hầm lắp máy như vỡ òa trong niềm vui, niềm mong đợi của hàng nghìn cán bộ, kỹ sư, công nhân. Vậy là TM1 Nhà máy thủy điện Sơn La đã phát điện. Chiếc đồng hồ đếm ngược thời gian đã chỉ số 0 - đúng ngày phát điện tổ máy đầu tiên. Vậy là sau đúng một tháng chạy không tải thành công, Nhà máy thủy điện Sơn La tiếp tục ghi một dấu mốc quan trọng: TM1 hòa đồng bộ lưới điện quốc gia lần đầu.
Kỹ sư Nguyễn Ðình Tình, Công ty cổ phần LILAMA 10, người đã trực tiếp thực hiện việc lắp thiết bị TM1 và năm tổ máy còn lại của nhà máy xúc động nói: Thời gian qua, tôi cũng như các thành viên trên công trường làm việc không quản ngày đêm. Ðây là giây phút chúng tôi hồi hộp chờ đợi. Rất vui vì cán bộ, kỹ sư của LILAMA đã từng bước làm chủ công nghệ, thiết bị hiện đại.
Khi TM1 phát điện, hòa đồng bộ lưới điện quốc gia lần đầu, các đơn vị vận hành, thí nghiệm điện, chuyên gia và Ban quản lý dự án thủy điện Sơn La bắt đầu làm các thí nghiệm mang tải, sau đó sẽ nâng dần công suất tổ máy theo các chế độ 25%, 50% và 75%, đồng thời theo dõi, kiểm tra các thông số..., chuẩn bị điều kiện tốt nhất để phục vụ nghiệm thu phát điện TM1 vào ngày 25-12.
Tròn 5 năm kể từ ngày khởi công công trình, với sự cố gắng hết mình của hàng nghìn cán bộ, kỹ sư, công nhân trên công trường thủy điện Sơn La, dòng điện đã bừng sáng trên núi rừng Tây Bắc. Sự kiện này đã khẳng định những kỳ tích của tập thể cán bộ, kỹ sư, công nhân Việt Nam. Họ đã làm chủ công nghệ, thiết bị hiện đại, thể hiện năng lực kỹ thuật chuyên môn cao trong lĩnh vực xây dựng thủy điện, về đích trước hai năm so với kế hoạch, làm lợi cho Nhà nước hàng nghìn tỷ đồng.
Vị 'tư lệnh già' Thái Phụng Nê, đặc phái viên Chính phủ, Phó Ban Chỉ đạo Nhà nước dự án thủy điện Sơn La có mặt tại TM1 khẳng định: Ðây là sự kiện hết sức quan trọng đối với đội ngũ những người thợ xây dựng thủy điện. Ðể có được thành công hôm nay là một sự phấn đấu rất bền bỉ của tập thể những người tham gia xây dựng, lắp máy, hiệu chỉnh. Chúng ta đã rút ngắn thời gian để sớm đưa tổ máy vào hoạt động, phát điện.
Thời gian trôi nhanh quá, vậy là hai cây cầu bắc qua sông Ðà ngày nào giờ đã hoàn thành nhiệm vụ, được dỡ ra chuyển lên công trường Nhà máy thủy điện Lai Châu. Hiện chỉ còn lại cây cầu kiên cố nối hai bờ sông Ðà chạy thẳng vào thị trấn Mường La giờ đã san sát nhà tầng... Rồi đây những người thợ lắp máy LILAMA, thợ Sông Ðà... chẳng những ở Sơn La, mà từ Sơn La, họ tiếp tục đi đến những công trường thủy điện ở các miền của đất nước. Và tới đây là công trình nhà máy cuối cùng trên thượng nguồn sông Ðà-Nhà máy thủy điện Lai Châu.
Trên đường xuôi xuống phía hạ lưu sông Ðà, lời bài hát 'Âm vang sông Ðà' cứ vang lên trong tâm trí chúng tôi: '... Người thợ khoan xuyên qua lòng núi, người thợ xây ngăn đập sông Ðà... Thủy điện mừng reo vùng cao tỏa sáng... Hồn núi gọi sông Ðà nhịp máy reo, hồ thác đầy thành dòng đôi mắt đồng quê. Lấp lánh điện sáng nhà máy ngàn ánh sao... Tạm biệt ngày mới, tạm biệt dòng sông, vì một ngày mai cuộc đời vui dòng điện sáng vùng cao...'.
Một năm mới đã đến! Bản làng vùng cao thức dậy.