Kỳ 1: Triển vọng
Nếu được đánh giá phân tích đúng vai trò của mình, điện hạt nhân sẽ có một triển vọng phát triển rất tốt ở Việt Nam. Tuy nhiên, cũng sẽ có những thách thức to lớn cần phải lường biết trước để có thể đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển công nghiệp điện hạt nhân ở Việt Nam. Dưới đây là một số ý kiến và suy nghĩ về hai quan điểm trên.
Thời điểm thuận lợi
Công nghiệp điện hạt nhân trên thế giới đã có lịch sử phát triển hơn 50 năm, trải qua các thời kỳ thăng trầm khác nhau. Trong những năm cuối thập kỷ 70, điện hạt nhân trên thế giới đã có sự phát triển rực rỡ nhất, tăng trưởng nhanh. Tuy nhiên cũng vấp phải những thử thách to lớn. Sự cố Three Mile Island ở Mỹ năm 1979 và đặc biệt thảm họa Chernobyl (Liên Xô cũ ) năm 1986 đã làm chậm lại tốc độ phát triển điện hạt nhân. Các chính sách quản lý được xiết chặt lại làm tăng giá thành, Chính phủ phải bỏ tiền của ra để cứu vãn nền công nghiệp điện hạt nhân khỏi sự phá sản. Tuy nhiên, triển vọng phát triển đã quay trở lại với công nghiệp điện hạt nhân từ đầu thập kỷ 21. Cho tới thời điểm hiện nay, trên thế giới có khoảng 440 lò đang hoạt động, và có 31 lò đang được xây dựng (2007) cùng nhiều lò đang có kế hoạch xây dựng. Thực tế cho thấy, xu hướng quay trở lại điện hạt nhân ngày càng rõ nét tại nhiều nước trên thế giới trong những năm gần đây. Điều kiện chính trị, kỹ thuật công nghệ, kinh tế và môi trường trên thế giới đã và đang thay đổi theo xu hướng thuận lợi, điều đó cũng giúp cho triển vọng phát triển điện nguyên tử ở Việt Nam trở nên sáng sủa hơn.
Nhu cầu điện lớn với giá thành thấp
Trong vòng 2 thập kỷ tới, Việt Nam dự kiến phải phát triển gấp 7-8 lần khả năng cung cấp điện hiện có để đảm bảo nhu cầu điện cho nền kinh tế. Điều đó có nghĩa là phải xây dựng mới trên 60.000 MW với nhu cầu vốn đầu tư hàng trăm tỷ đô la Mỹ. Nhu cầu đầu tư lớn như vậy thì việc tìm kiếm một nguồn cung cấp đảm bảo nền tảng cho hệ thống điện với giá thành rẻ và ổn định là điều quan trọng sống còn cho nền kinh tế đang trên đà phát triển mạnh ở Việt Nam.
Nhiều nghiên cứu về giá thành sản xuất điện của Pháp, Phần Lan, Mỹ, Nhật Bản đều đi đến kết luận, giá thành điện hạt nhân là thấp hơn so với giá thành sản xuất điện bằng khí, than hoặc dầu từ 10-20%, phụ thuộc vào các điều kiện xây dựng và vận hành, kể cả khi tính đến chi phí cho tháo dỡ, cho bảo hiểm và dự phòng cho xử lý chất thải. Đặc biệt trong điều kiện giá nhiên liệu than, dầu va khí ngày càng tăng nhanh thì giá thành sản xuất điện hạt nhân lại càng trở nên cạnh tranh cao hơn và sẽ là một sự lựa chọn kinh tế.
Nguồn cung cấp nhiên liệu ổn định và tin cậy
Nhà máy điện hạt nhân đòi hỏi chi phí đầu tư ban đầu rất lớn (chiếm khoảng ba phần tư giá thành) nhưng chi phí vận hành lại rẻ. Một khi xây dựng xong và đưa vào vận hành, nguyên liệu chủ yếu để nhà máy điện hạt nhân hoạt động là các bó thanh nhiên liệu (thông thường là uranium) kể từ lúc nạp liệu sẽ trải qua quãng thời gian vài năm trong lò phản ứng, với giá thành tương đối ổn định. Mặc dù giá nhiên liệu uranium đã tăng nhanh trong năm 2007, nhưng cũng ít ảnh hưởng tới giá thành sản xuất của các nhà máy điện hạt nhân đang hoạt động. Hơn nữa, nguồn nhiên liệu uranium theo các số liệu đã khảo sát đủ để đảm bảo cung ứng cho ngành công nghiệp hạt nhân trong thời gian dài, đó là chưa kể tới việc sử nhiên liệu hỗn hợp MOX (Oxít Uranium-Plutonium) và sự phát triển công nghệ lò nơtron nhanh (hay còn gọi là lò tái sinh) sẽ đem lại cơ hội sử dụng nhiên liệu là Thorium lên tới hàng nghìn năm, điều đó đảm bảo nguồn cung cấp nhiên liệu ổn định và chắc chắn trong tương lai. Còn giá nguyên liệu than, dầu và khí thì khó có thể dự đoán một cách chắc chắn khi mà kế hoạch phát triển công nghiệp điện và vận hành hệ thống điện cần phải tính đến 30-40 năm trong tương lai.
Nguồn khai thác nhiên liệu uranium cũng được phân bố đều trên thế giới, tại các nước với hệ thống kinh tế khác nhau như Úc, Canađa, Nam Phi, Kazakhstan, Braxin, Mỹ, Nga…cũng là một yếu tố góp phần ổn định cho việc cung cấp nguyên liệu trong tương lai, trong khi mà nguồn cung cấp dầu và khí lại chỉ tập trung vào một số nước và khả năng cạnh tranh nguồn cung cấp than, dầu và khí của Việt Nam bị hạn chế so với các nước có tiềm lực kinh tế lớn khác.
Biến đổi khí hậu môi trường và giảm ô nhiễm
Vấn đề biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường đang được thế giới quan tâm cũng có vai trò làm tăng ưu thế cạnh tranh của điện hạt nhân. Nhà máy điện hạt nhân, thường được sử dụng để chạy ổn định ở nền phụ tải, có một lợi thế lớn là không phát thải khí CO2, nguyên nhân chính trong vấn đề thay đổi khí hậu toàn cầu. Với một khả năng đánh thuế môi trường và hạn chế khí phát thải bắt buộc sẽ áp dụng cho các nguồn ô nhiễm môi trường như nhà máy phát điện chạy than, dầu, khí, trong tương lai thì nhà máy điện hạt nhân lại càng được khẳng định được lợi thế của mình như một ngành công nghiệp xanh.
Nguồn: Ban chuẩn bị dự án điện hạt nhân EVN cung cấp.