Đường dây 500kV mạch 1: Kỳ tích của thế kỷ 20

Những cánh chim không mỏi

Từ 22-29/4/2014, Tổng công ty Truyền tải điện quốc gia (EVN NPT) đã tổ chức hành trình “về với chiến trường xưa” với sự tham gia của các vị cán bộ lão thành từng tham gia thiết kế, xây dựng và vận hành công trình ĐZ 500 kV mạch 1.

Đúng như tên gọi của nó, hành trình lần theo đường dây 500 kV mạch 1. Nói như ông Trần Viết Ngãi: đây là chiến trường không có tiếng súng nhưng không kém phần gian nan, nguy hiểm với bao hy sinh về vật chất, tinh thần, có cả máu và nước mắt. Tại các buổi giao lưu gặp gỡ trong khuôn khổ “hành trình về với chiến trường xưa”, rất nhiều câu chuyện cảm động, những bài học kinh nghiệm, những hy sinh mất mát, những niềm vui, nỗi buồn, sự chia ngọt sẻ bùi của người trong cuộc, đặc biệt là những niềm hân hoan khó lột tả khi công trình thành công.

Không chỉ về thăm lại cảnh cũ người xưa, các cán bộ lão thành còn được xem lại thành quả lao động 20 năm trước để tự hào khẳng định: giá trị đích thực của đường dây 500 kV mạch 1 không chỉ có ý nghĩa lịch sử về tiến độ, giá trị sử dụng  mà còn thực sự là một công trình khoa học, có chất lượng. Công trình được  cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt phát lệnh khởi công phần đường dây vào ngày 5/4/1992 tại các vị trí móng số 54, 852, 2702 và khởi công phần trạm biếp áp (TBA) vào ngày 21/01/1993 tại TBA Phú Lâm, TP HCM. Ngày 27/5/1994, ĐZ siêu cao áp 500 kV Bắc Nam mạch 1 chính thức đóng điện đưa vào vận hành, hợp nhất hệ thống điện trong toàn quốc, đánh dấu bước ngoặc quan trọng trong quá trình xây dựng và phát triển hệ thống điện Việt Nam.

Đã 20 năm trôi qua kể từ ngày chính thức vận hành, đường dây 500 kV Bắc Nam mạch 1 vẫn sừng sững hiên ngang, vẫn vận hành an toàn liên tục như thách thức với thời gian.

Bắt đầu hành trình từ Hà Nội vào TP HCM, công việc đầu tiên của đoàn là đến nghĩa trang TP HCM để viếng mộ cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt- người tổng chỉ huy, người khai sinh ra ĐZ 500 kV mạch 1. Đoàn thanh niên tình nguyện của EVN xếp thành 2 hàng tiêu binh danh dự để đón các vị lão thành, không khí trang nghiêm như trước giờ xung trận. Tôi thực sự xúc động khi thấy mọi người về thăm cố Thủ tướng như  thăm một người cha, người anh, người chỉ huy rất nghiêm khắc nhưng cũng vô cùng giàu lòng nhân ái. Tên ông được nhắc đến trong tất cả các câu chuyện, những ký ức vui buồn, các cuộc trao đổi, dặn dò của các vị lãnh đạo công trình. Chúng tôi có cảm tưởng như cố Thủ tướng đã cùng đoàn đi suốt cuộc hành trình dù ông không có mặt. Nói như ông Trần Viết Ngãi: không có Thủ tướng Võ Văn Kiệt thì không có đường dây 500 kV mạch 1. Tôi cứ thấy nao nao trong lòng khi nghe bà Hồ Thị Bích Phượng – nguyên giám đốc Công ty Truyền tải điện  4 đứng trước mộ cố Thủ tướng nghẹn ngào: Thủ tướng ơi, anh Sáu ơi, chúng tôi lại về đây thăm Thủ tướng, thăm anh Sáu đây. Mong anh về chứng kiến giờ phút linh thiêng này. 20 năm rồi, ĐZ 500 kV mạch 1 vẫn vận hành tốt, dòng điện vẫn ổn định, đồng bào miền Nam rất biết ơn Thủ tướng, biết ơn ngành điện, biết ơn những người đã làm nên ĐZ lịch sử này.

Điểm dừng chân đầu tiên của đoàn chính là TBA 500 kV Phú Lâm, điểm cuối cùng của ĐZ, nơi được Thủ tường Võ Văn Kiệt ký lệnh khởi công ngày 21/1/1993 với tổng công suất phía 500 kV là 450 MVA. Sau nhiều lần cải tạo và mở rộng ngăn lộ ĐZ và TBA, đến nay, công suất của TBA 500 kV Phú Lâm đã lên 1800 MVA. Sau đó, đoàn tiếp tục đến thăm các TBA 500 kV Pleiku, Đà Nẵng, các đơn vị truyền tải đang quản lý vận hành ĐZ 500 kV mạch 1 của các công ty truyền tải 1,2,3,4. Không khí chung của những buổi gặp gỡ là niềm vui vỡ òa, mừng rỡ của các thế hệ cũ- mới, người đã về hưu, người đang công tác, những kỷ niệm ùa về tưởng chừng không bao giờ dứt, những câu chuyện về người mất, người còn. Chúng tôi thực sự ngưỡng mộ về thế hệ cha anh, tuổi đã cao, sức đã yếu nhưng vẫn rất yêu đời, vẫn hát hò, hóm hỉnh như không biết đến dấu ấn của thời gian. Chỉ tiếc là trong chuyến đi lần này, cụ Lê Quang Huyến – nguyên Giám đốc Công ty cổ phần tư vấn xây dựng điện 2 đã bị ốm phải bỏ dở chuyến đi.

Đến Truyền tải điện Thừa Thiên Huế vào lúc giữa trưa. Trời miền Trung nắng như đổ lửa, các vị lão thành vẫn hăm hở đến tận từng cột điện, ngắm nghía xuýt xoa: tuyệt quá, 20 năm rồi mà nước sơn mạ vẫn mới, vẫn chưa có dấu tích của thời gian. Những cụ đã tự tay thiết kế, dựng cột, kéo dây, quản lý vận hành tại vị trí này thì cứ như gặp lại người thân sau 20 năm xa cách. Nhìn sự cảm động của các cụ, chúng tôi hiểu rằng, công trình này không chỉ là ĐZ mang điện mà còn là mạch máu quyết định sự thịnh suy của đất nước, là nơi chứa đựng cả tình cảm, trí tuệ của thế hệ cha anh.

Kỷ nguyên mới của ngành điện

Ông Trần Viết Ngãi, Chủ tịch Hiệp hội năng lượng, nguyên Phó Ban chỉ huy công trình đường dây 500kV Bắc Nam cho biết, lần đầu tiên Việt Nam xây dựng một đường dây siêu cao áp với bao khó khăn, thách thức, bao mồ hôi, máu và nước mắt, với quyết tâm của toàn hệ thống chính trị. Công trình được thực hiện trong 2 năm là một kỳ tích chưa từng có, trong khi thế giới đánh giá phải làm từ 8-10 năm. ĐZ 500kV chính thức nối lưới đường điện Bắc Nam ngày 27/5/1994 đã mở ra một trang sử mới cho hệ thống truyền tải nói riêng và ngành điện lực Việt Nam nói chung. Việc đưa vào vận hành đường dây 500kV Bắc-Nam mạch 1 đã giải quyết căn bản tình trạng thiếu điện của miền Nam và miền Trung, đóng góp không nhỏ vào sự phát triển kinh tế của đất nước, là đường dây liên kết hệ thống truyền tải điện năng theo cả hai chiều, nâng cao độ an toàn, ổn định cung cấp và chất lượng điện, đồng thời tạo điều kiện để khai thác được tối ưu các nguồn điện hiện có trong hệ thống.

Cũng theo ông Ngãi, đường dây 500 kV mạch 1 là tác phẩm đỉnh cao của thời đại với sự huy động tổng lực của rất nhiều lực lượng, đóng góp sức lực và trí tuệ của một tập thể lớn con người, từ nhân dân, quân đội, công an….cùng với những quyết sách động viên hợp lý của Chính phủ trong công tác đền bù, giải phóng mặt bằng. Đây là công trình có ý nghĩa rất lớn trong việc đổi mới, áp dụng khoa học công nghệ truyền tải điện, chế độ vận hành ổn định của hệ thống. Đặc biệt, lần đầu tiên chúng ta sử dụng các công nghệ như cáp quang, thiết bị kỹ thuật số, thiết bị bảo vệ song song… hầu như những tính toán trong bài toán cấp điện cho miền Nam đều theo đúng thực tế. Đó là những thành tựu kỹ thuật mà công nhân kỹ sư Việt Nam đã học được và đảm đương vận hành cho đến ngày hôm nay, trong đó là việc hoàn thành được chuỗi công nghệ truyền tải với 22 trạm biến áp 500kV đang vận hành. Đây cũng đươc coi là viên gạch đầu tiên góp phần vào cơ chế sản xuất hàng hóa, thu hút vốn đầu tư nước ngoài khi tình trạng cắt điện luân phiên ở TP HCM chấm dứt.

Lớp cha trước, lớp con sau…

Qua 20 năm vận hành đường dây 500kV Bắc – Nam, đến nay, lượng công suất truyền tải trên 2 mạch đường dây đảm bảo vận hành 1600-1800MW với sản lượng truyền tải trên 12 tỷ kWh/năm cao gấp 6 lần so với thiết kế ban đầu khi đường dây mạch 1 đưa vào vận hành. Chất lượng ĐZ vẫn đảm bảo, góp phần tăng cường sự hỗ trợ qua lại của hệ thống điện trên cả nước, tăng tính ổn định và độ tin cậy chung của toàn hệ thống.

Cảm phục và ngưỡng mộ thế hệ cha anh, tại các buổi giao lưu với các đơn vị truyền tải, các thế hệ kế nhiệm đều hứa tiếp tục phát huy những thành quả đạt được, chủ động khắc phục mọi khó khăn quyết tâm hoàn thành xuất sắc, toàn diện nhiệm vụ công tác được giao. Chặng đường phía trước còn rất nhiều gian nan thử thách, song những dấu ấn đáng trân trọng, tự hào của ĐZ 500 kV mạch 1 là hành trang, là điểm tựa, là động lực lớn lao cho thế hệ sau tiếp tục vượt qua sóng gió, vững vàng thực hiện thành công sứ mệnh vinh quang của mình. Mặc dù hiện tại, lưới điện phát triển chưa đồng bộ với sự phát triển của nguồn điện, một số ĐZ và trạm luôn vận hành đầy và quá tải, lưới điện chưa đảm bảo tiêu chí dự phòng n-1 nhưng ĐZ 500kV đã thể hiện vai trò hết sức quan trọng trong việc truyền tải cung cấp điện trên phạm vi toàn quốc, tăng tính ổn định và độ tin cậy chung của toàn hệ thống.

10 năm sau khi hòa lưới ĐZ 500kV mạch 1, năm 2004, EVN đã đưa vào vận hành đường dây 500kV mạch 2 từ Pleiku qua Di Linh, Tân Định về Phú Lâm. 10 năm tiếp theo nữa, ngày 29/4/2014, ĐZ 500 kV mạch 3 từ Pleiku về Mỹ Phước đến Cầu Bông (TP HCM) cũng chính thức hòa lưới, tạo ra sự liên kết mạch vòng 500kV khép kín, đảm bảo an toàn trong vận hành lưới điện từ Bắc vào Nam.