Trong giai đoạn này (kéo dài đến cuối năm 2008), sẽ thực hiện thị trường phát điện cạnh tranh giữa các NM điện thuộc EVN theo mô hình một đơn vị mua duy nhất; các NM điện, công ty truyền tải, phân phối điện thuộc EVN được tổ chức lại dưới dạng các công ty độc lập về hạch toán kinh doanh; các công ty phát điện độc lập (IPP) không thuộc sở hữu của EVN tiếp tục bán điện cho EVN theo các hợp đồng mua bán điện dài hạn đã được ký kết.
Bước đầu cạnh tranh về giá
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Trưởng ban Thị trường điện EVN cho biết: “Thị trường phát điện cạnh tranh thí điểm được thiết kế nhằm mục tiêu tạo động lực để các nhà máy của EVN nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, năng suất lao động, hợp lý hóa dây chuyền công nghệ sản xuất; xây dựng và thử nghiệm các cơ chế giao dịch mua bán điện năng, qua đó làm cơ sở, tiền đề để triển khai thị trường phát điện cạnh tranh hoàn chỉnh; tạo cơ hội để các đơn vị phát điện thuộc EVN, Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia (Ao) và các đơn vị làm quen với giao dịch mua bán điện năng trên thị trường; tạo tín hiệu cho các nhà đầu tư về giá điện trên thị trường điện”.
Trong bước thí điểm, các NM điện sẽ được chia thành 2 nhóm. Nhóm thứ nhất trực tiếp tham gia thị trường, là các công ty phát điện do EVN nắm giữ 100% vốn hoặc nắm giữ cổ phần chi phối gồm: Phả Lại, Uông Bí, Ninh Bình, Thác Bà, Bà Rịa, Phú Mỹ, Thác Mơ, Hàm Thuận - Đa Mi và Vĩnh Sơn – Sông Hinh. Nhóm thứ hai gián tiếp tham gia thị trường điện gồm các NM điện độc lập (IPP), cụm các NM điện BOT Phú Mỹ. Công ty mua bán điện sẽ chịu trách nhiệm chào giá thay cho toàn bộ các NM điện thuộc nhóm thứ hai; và các nhà máy điện IPP, BOT thuộc nhóm thứ hai được khuyến khích tự nguyện trực tiếp tham gia thị trường nội bộ.
Các NM trực tiếp tham gia thị trường sẽ chào bán toàn bộ điện năng sẵn sàng trên thị trường giao ngay (trước mắt là thị trường ngày tới, sau chuyển sang thị trường giờ tới khi đủ điều kiện; tỷ lệ sản lượng điện mua qua hợp đồng từ các NM tham gia thị trường bằng 95% sản lượng kế hoạch năm của từng nhà máy, và tỷ lệ này sẽ được điều chỉnh giảm theo thời gian nhằm tăng mức độ cạnh tranh của thị trường. Với vai trò là cơ quan điều hành giao dịch thị trường, Ao sẽ chịu trách nhiệm đảm bảo an ninh hệ thống, định kỳ thông báo các thông tin liên quan đến cung – cầu ngắn hạn, trung hạn qua chương trình đánh giá an ninh hệ thống. Chương trình này cũng giúp các thành viên tham gia thị trường điều chỉnh mức giá chào của mình một cách thích hợp.
1 năm chuẩn bị cho bước 1
Với chức năng là cơ quan nhà nước về điều tiết hoạt động điện lực, sau khi hoàn thành đề án Xây dựng khung công việc cho phát triển thị trường điện lực tại Việt Nam, ERAV đã tiếp tục phối hợp với Công ty tư vấn quốc tế Soluziona (Tây Ban Nha) triển khai nghiên cứu đề xuất mô hình thị trường phát điện cạnh tranh một người mua duy nhất. Dự kiến, vào đầu năm 2007, Công ty mua bán điện - đơn vị mua duy nhất - sẽ được thành lập mới, kế thừa và tiếp tục thực hiện các hợp đồng mua bán điện đã được EVN ký với các nhà máy phát điện độc lập. Hiện tại, dự thảo thành lập Công ty đang khẩn trương được hoàn chỉnh để trình Thủ tướng phê duyệt.
Theo đó, Công ty mua bán điện có quyền hoạt động bán buôn điện và các hoạt động khác theo giấy phép hoạt động điện lực; mua điện trực tiếp của các đơn vị phát điện theo hợp đồng có thời hạn hoặc mua điện giao ngay trên thị trường theo giá quy định; bán điện theo giá bán buôn đã quy định cho các công ty điện lực; trình EVN thông qua để trình Cục Điều tiết phê duyệt khung giá phát điện và khung giá bán buôn điện; sử dụng dịch vụ truyền tải, phân phối điện phù hợp với từng cấp độ của thị trường điện lực; được vào khu vực quản lý của bên mua điện để kiểm tra, ghi chỉ số công tơ và liên hệ với khách hàng; được cung cấp các thông tin cần thiết liên quan đến hoạt động bán buôn điện… Công ty mua bán điện đi vào hoạt động sẽ là công cụ thiết yếu để phục vụ các hoạt động của thị trường phát điện cạnh tranh, đồng thời góp phần đẩy nhanh hơn công tác hoàn thiện thị trường phát điện cạnh tranh cũng như các bước tiếp theo trong lộ trình hình thành và phát triển các cấp độ thị trường điện tại Việt Nam.
Về phía EVN, mặc dù là bước thí điểm, nhưng công tác chuẩn bị vận hành thị trường phát điện cạnh tranh đã được tiến hành hết sức kỹ lưỡng, trên cơ sở giao nhiệm vụ cụ thể cho từng đơn vị chức năng. Đến nay, Thiết kế thị trường điện và 3 văn bản pháp lý phục vụ vận hành thị trường điện là Quy định thị trường điện, Quy định điều tiết các hồ chứa thủy điện, Quy định đo đếm đã được hoàn chỉnh trình Cục Điều tiết Điện lực (ERAV) thẩm định và ban hành. Các văn bản pháp lý khác như Quy định về lập lịch huy động ngày tới, giờ tới, lịch điều độ thời gian thực; Quy định vận hành và xử lý sự cố hệ thống; Quy định lập kế hoạch mua bán điện trong thị trường phát điện cạnh tranh thí điểm… cũng sẽ được EVN thẩm định và ban hành ngay trong tháng 12 này.
Đặc biệt, công tác chuẩn bị về CSHT phục vụ thị trường đã được EVN triển khai từ tháng 6/2006, với việc nâng cấp hệ thống SCADA, hệ thống công tơ đo đếm; hoàn chỉnh chương trình tính toán chào giá và chương trình thanh toán tiền điện cho các đơn vị trực tiếp tham gia thị trường; xây dựng hoặc mua các phần mềm phục vụ vận hành thị trường: chương trình bảo mật và truyền số liệu đo đếm (lắp đặt tại các NM điện), hệ thống thông tin điều độ (lắp đặt tại phòng điều khiển của Ao và các NM); nâng cấp hệ thống phần mềm tính toán giá thị trường để phục vụ vận hành và giám sát, quản lý thị trường điện… EVN hiện đang khắc phục nốt những khiếm khuyết của hệ thống cơ sở hạ tầng để sẵn sàng cho việc vận hành thị trường phát điện cạnh tranh thí điểm từ ngày 1/1/2007 tới đây.