Khu TĐC Nậm Cắn - Mường Lay - Sơn La
Nỗ lực và trách nhiệm
Sau gần 5 năm triển khai công tác di dân TĐC trên địa bàn T.X Mường Lay, đặc biệt là từ năm 2008 nhờ có sự quan tâm của các bộ, ngành Trung ương; sự chỉ đạo quyết liệt của cấp ủy, chính quyền tỉnh Điện Biên, nên việc san gạt mặt bằng tại T.X hoàn thành trên 70% khối lượng. Tuy nhiên so với yêu cầu kế hoạch đề ra thì tiến độ di dân, bồi thường giải toả TĐC còn chậm khiến nhiều hộ dân không khỏi băn khoăn. Vì vậy, gần đây vấn đề TĐC trở thành chủ đề chính trong tất cả các cuộc hội, họp các cấp trên địa bàn T.X. Cứ như ý kiến của ông Lò Văn Đoàn, Chủ tịch UBND phường Na Lay, thì chẳng có cuộc họp nào “bỏ sót” chuyện TĐC: Họp bản TĐC, họp phố TĐC, họp phường TĐC và họp cấp thị cũng TĐC. Đặc biệt kỳ họp nào của HĐND thị xã, đại biểu cũng đóng góp nhiều ý kiến liên quan đến TĐC. Mới đây nhất, tại 3 điểm tiếp xúc cử tri của đại biểu HĐND 3 cấp trên địa bàn thị xã, Ban Thư ký tổng hợp được 32 lượt ý kiến đại diện cử tri phản ánh các vấn đề xung quanh công tác TĐC, tiến độ TĐC. Không đòi hỏi gì quá đáng, người dân trên địa bàn T.X có chung nguyện vọng mong các cấp, các ngành quan tâm giải quyết vướng mắc, đảm bảo quyền lợi TĐC để người dân yên tâm với cuộc sống tại nơi ở mới.
Có rất nhiều nguyên nhân lý giải cho tiến độ di dân TĐC tại T.X Mường Lay chậm mà chúng ta đã hơn một lần biết đến. Ví như, vì T.X đồng thời thực hiện hai nhiệm vụ là di dân TĐC và tái thiết đô thị, trong khi khối lượng công việc lớn, con người ít lại thiếu kinh nghiệm; công tác quy hoạch, đền bù giải toả gặp khó khăn vì lịch sử T.X chưa có bản quy hoạch chi tiết; thực hiện kiểm đếm tài sản, hoa màu, cây cối cho các hộ dân khó khăn trong khi thủ tục để giải ngân lại vô cùng chặt chẽ... Như ý kiến của ông Nguyễn Quốc Tuân, Bí thư Thị ủy thì không phải vì thị xã không nỗ lực, mà vì làm TĐC kiểu này khó quá. Làm đâu vướng đấy, trong khi cơ chế, chính sách phải chờ đợi lâu, lại thay đổi liên tục - Đó là một thực tế mà chúng ta nên chia sẻ.
Để gỡ khó cho Điện Biên, năm 2008 Chính phủ cho chủ trương T.X được thực hiện cơ chế đặc thù về TĐC. Theo tinh thần Công văn số 106/TTg - NN ngày 18/01/2008, Phó Thủ tướng Thường trực Chính phủ Nguyễn Sinh Hùng đã chỉ đạo việc giải quyết một số vướng mắc, trong quá trình thực hiện công tác di dân thuộc Dự án Tái định cư Thủy điện Sơn La, đối với các tỉnh vùng lòng hồ dự án. Với tỉnh Điện Biên, để đảm bảo tiến độ di dân TĐC và quản lý dự án đầu tư thống nhất trên cùng một địa bàn, Chính phủ đồng ý cho UBND tỉnh Điện Biên được áp dụng cơ chế đặc thù, về quản lý và thực hiện đối với các dự án đầu tư xây dựng T.X Mường Lay sử dụng vốn từ các nguồn khác, áp dụng như với các dự án có nguồn vốn từ Dự án Tái định cư Thuỷ điện Sơn La. Ngoài ra, yêu cầu UBND tỉnh Điện Biên chỉ đạo các cơ quan chức năng của tỉnh, Ban Quản lý Dự án di dân TĐC, khẩn trương thẩm định, phê duyệt quyết toán Dự án di dân thí điểm tại khu Si Pa Phìn (huyện Mường Chà), theo đúng quy định và tổng hợp báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, bố trí vốn hỗ trợ để ổn định đời sống cho nhân dân.
Tiếp thu tinh thần chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ, từ năm 2008 đến nay, UBND tỉnh đã phân công, giao trách nhiệm cho các ngành, các cấp liên quan phải chủ động thực hiện nhiệm vụ chuyên môn để đẩy nhanh tiến độ tái định cư trên địa bàn T.X nói riêng và trên địa bàn tỉnh nói chung. Do vậy có nhiều vấn đề vướng mắc đã sớm được tháo gỡ.
Đóng đập sớm, càng phải khẩn trương?
Đó là câu hỏi mà người trong cuộc đặt ra, khi đồng chí Thái Phụng Nê, Phó trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo Nhà nước Dự án Thủy điện Sơn La trong chuyến thăm, làm việc tại T.X (ngày 2 - 3/8/2009), đã thông báo: “Việc đóng đập, tích nước hồ thủy điện sẽ được thực hiện vào ngày 1/5/2010; nghĩa là sớm hơn so với dự kiến ban đầu 2 tháng. Do đó, mọi công việc phải được làm khẩn trương, quyết liệt hơn”. Như vậy, từ nay đến ngày đóng đập tích nước chỉ còn 9 tháng, trong khi việc di dân TĐC phải hoàn thành trước một bước, nên thị xã Mường Lay nói riêng, tỉnh Điện Biên nói chung, quyết tâm hoàn thành việc giao đất làm nhà cho các hộ dân trước ngày 30/2/2010. Hoan nghênh tinh thần quyết tâm vì công tác TĐC của chính quyền các cấp tỉnh Điện Biên, nhưng chúng ta xin đặt câu hỏi: “Liệu có hoàn thành?” và “Hoàn thành bằng cách nào?”. Thực tế gần 5 năm T.X mới bố trí TĐC được cho 1.600 hộ (trung bình mỗi năm được khoảng trên 300 hộ), vậy thì con số hơn 2.400 hộ phải hoàn thành bố trí TĐC trong khoảng thời gian 6 tháng còn lại, sẽ được giải bằng “phép mầu” nào đây? Trả lời câu hỏi này, ông Nguyễn Quốc Tuân cho biết: “Tái định cư là việc chung của tỉnh, của các cấp, các ngành chứ không riêng gì T.X. Vì thế, để thực hiện tốt nhiệm vụ này đòi hỏi sự chung tay, vào cuộc thực sự của cấp ủy, chính quyền và toàn thể người dân thuộc diện TĐC. Trước nhất, để đẩy nhanh tiến độ, cần cải tiến cách làm: kiện toàn các phòng, ban giúp việc; tăng cường hơn nữa công tác chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp”. Với câu trả lời của người đứng đầu T.X, thiết nghĩ đã khá đầy đủ, song cũng xin mạnh dạn nói rằng, trong những giải pháp ấy còn thiếu nhiệt huyết của một số cá nhân được giao từng phần việc cụ thể, trong từng thời điểm cụ thể. Bởi thời gian không còn nhiều nên hơn bao giờ hết, đã đến lúc công tác TĐC trên địa bàn T.X cần phải được tính toán chi tiết với sự có trách nhiệm của các cấp, các ngành.
Đứng trước sự chậm trễ gây nhiều quan ngại, kể từ cuối năm 2008 đến nay Bộ Nông nghiệp & Phát triển nông thôn liên tục tổ chức các cuộc họp “nóng” để bàn giải pháp giúp các địa phương đẩy nhanh tiến độ di dân. Theo mục tiêu mà Bộ này đề ra thì đến tháng 3 và 4/2009, tỉnh Lai Châu là địa phương đầu tiên hoàn tất việc di dời TĐC; tỉnh Sơn La chậm nhất phải hoàn thành trước ngày 31/12/2009 (chậm 7 tháng so với thời hạn cũ là tháng 5/2009). Riêng tỉnh Điện Biên phải dời thời hạn đến tháng 3/2010.
Trước khi Nhà máy Thuỷ điện Sơn La chính thức phát điện tổ máy số 1 vào tháng 5/2010, T.X ngã ba sông sẽ là một vùng hồ có tiếng chèo khua mái ì oạp dưới những cây cầu vắt ngang trên sóng nước bềnh bồng. Thời gian không còn dài và thời gian bây giờ là “liều thuốc thử” mà ở đó, năng lực, phẩm chất, trách nhiệm và tấm lòng của mỗi cấp, mỗi ngành, mỗi cơ quan và mỗi cá nhân sẽ dần được bộc lộ theo nghĩa này hay nghĩa khác...