Ca trực vận hành hệ thống viễn thông. Ảnh chụp ngày 13.5.2021. Ảnh: Ngọc Hà/Icon.com.vn
Trong mọi công cuộc hiện đại hóa, người ta đều thấy sự hiện diện của công nghệ thông tin, khi thì ở vị trí mũi nhọn, khi là động lực và hơn cả công nghệ thông tin là công cụ đắc lực cho sự phát triển. Đó là điều mà chúng ta đã được nghe, được thấy và được biết từ những phép thử đối với Công ty Viễn thông điện lực và Công nghệ thông tin (EVNICT) qua sự kiện ngăn ngừa và khắc phục sự cố Y2K trên hệ thống máy tính cho toàn ngành Điện vào năm 2000 và đại dịch Covid – 19 đang diễn ra.
Từ đột phá từ thành công Y2K
Cách đây hơn 20 năm, tôi nhớ rất rõ những người xung quanh mình đồn thổi về cái là "tận thế năm 2000" và "sự cố Y2K" khiến hệ thống máy tính sụp đổ. Vô tình, người ta xem Y2K như một thứ thảm họa có thể khiến trái đất diệt vong. Cả thế giới chạy đua để ngăn ngừa một thảm họa có thể xảy ra trên phạm vi toàn cầu xuất phát từ sự cố Y2K. Nhiều dự báo bi quan được đưa ra như hệ thống máy tính sẽ sụp đổ hoàn toàn, hệ thống giao thông ngưng trệ, ngân hàng, chính phủ, các tập đoàn sản xuất và những nơi sử dụng máy tính vào quản lý công việc sẽ phải đóng cửa.
Ngành Điện, lúc bấy giờ, các tổ máy số 4 Nhà máy Thủy điện Hòa Bình phát điện lên lưới cũng được sử dụng máy tính ghi lại các thông số kỹ thuật, hệ thống điều khiển giám sát và thu thập dữ liệu (SCADA) cũng đã được lắp đặt để quản lý vận hành công trình đường dây truyền tải điện 500kV Bắc Nam…và hầu hết dữ liệu, tài liệu trong ngành được lưu trong máy tính.
May mắn là các chuyên gia công nghệ đã phát hiện ra việc này trước đó vài năm, vì vậy, loài người có cơ hội sửa sai và tránh được một ngày tận thế nhân tạo. Hàng tỷ USD và hàng triệu người đã tham gia vào chiến dịch có quy mô toàn cầu, chạy đua với thời gian để sửa lỗi hệ thống máy tính. Không nằm ngoài cuộc chạy đua đó, những kỹ sư công nghệ của EVNICT đã lao vào việc lập trình lại toàn bộ hệ thống máy tính, thay thế những phần cứng cũ không phù hợp, cài đặt các phiên bản phần mềm mới đã được sửa lỗi lưu trữ và hiển thị năm.
Tôi là một trong những phóng viên may mắn được chứng kiến sự kiện đáng nhớ với những người kỹ sư công nghệ thông tin của EVNICT, đó là việc ngăn ngừa và khắc phục sự cố Y2K trên hệ thống máy tính cho toàn ngành Điện, đảm bảo an toàn cho hoạt động vận hành, quản lý của ngành. Đặc biệt là tiết kiệm được rất nhiều kinh phí so với việc phải thuê các chuyên gia công nghệ thông tin trong nước và quốc tế. Bởi, theo tài liệu của công ty nghiên cứu thị trường IDC cho rằng nước Mỹ đã tốn khoảng 134 tỷ USD cho công tác khắc phục sự cố Y2K; ước tính toàn cầu đã chi ra hơn 300 tỷ USD nhằm khắc phục sự cố này. Như vậy, nếu phải thuê các chuyên gia công nghệ thông tin quốc tế để sửa đổi toàn bộ hệ thống liên quan đến máy tính và thiết bị có phần mềm nhúng, rõ ràng EVN phải bỏ ra số tiền không ít.
Ngày cuối cùng, giấy phút cuối cùng của năm 2000 đã trôi qua như một phép thử đầu tiên đối với những người làm công tác công nghệ thông tin của EVNICT.
Từ khắc phục thành công sự cố Y2K đã mở ra những bước đột phát về phát triển khoa học công nghệ thông tin, viễn thông và công nghệ số trong thời kỳ hội nhập. Các bước phát triển của EVNICT song song với sự ứng dụng quản lý về kỹ thuật, sản xuất kinh doanh của ngành Điện. Trung tâm tự chủ trong việc xây dựng quản lý hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin, viễn thông dùng riêng và công tác tự động hóa trong ngành Điện. Hàng loạt các ứng dụng dùng chung trong quản lý khách hàng (CMIS), Hệ thống thông tin quản lý tài chính (FMIS), Hệ thống nguồn nhân lực (HRMS), hệ thống thông tin hóa văn phòng (E.office)… cũng như ứng dụng viễn thông dùng riêng và tự động hóa để giám sát và thu nhập dữ liệu từ các Trạm 110kV, 220kV (EVN SCADA), ứng dụng công nghệ thông tin cho phát triển lưới điện thông minh (Smats Grid), công tác kỹ thuật cho vận hành thị trường điện đã làm nên thương hiệu của EVNICT trong “làng” viễn thông và công nghệ thông ởViệt Nam.
Đến thiết lập vùng cách ly đảm bảo an toàn cho công tác điều hành
Trực ca điều hành toàn quốc hệ thống viễn thông dùng riêng. Ảnh chụp ngày 13.5.2021. Ảnh: Ngọc Hà/Icon.com.vn
Với vai trò là đơn vị đầu mối và nòng cốt của EVN trong xây dựng, triển khai vận hành ổn định, tin cậy hệ thống công nghệ thông tin, tự động hóa và điều khiển đảm bảo phục vụ tốt công tác điều hành sản xuất và kinh doanh điện năng, EVNICT đã xây dựng kịch bản ứng phó dịch COVID-19 với tình huống xấu nhất có thể xảy ra là khi toàn bộ các địa phương nơi có văn phòng làm việc của EVNICT bao gồm thành phố Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh, thành phố Đà Nẵng đều phải thực hiện phong tỏa, cách ly đồng thời. Theo đó, phân công nhiệm vụ, phân cấp từ trực lãnh đạo, trực điều hành toàn quốc, trực vận hành viễn thông và công nghệ thống tin, trực quản trị cơ sở dữ liệu và công nghệ thông tin, trực hỗ trợ người dùng EVN.
Đối với đội trực, EVNICT chia thành 2 nhóm luân phiên làm việc cách ly tại cơ quan. Trong mọi tình huống sẽ đảm bảo luôn có một đội trực vận hành để duy trì hoạt động quản lý, điều hảnh và sản xuất của EVN và EVNICT.
Hầu hết các ứng dụng công nghệ thông tin dùng chung phổ biến của EVN hiện đã cho phép thực hiện trên môi trường Internet và thực hiện trên nhiều nền tảng thiết bị khác nhau như: web, app (mobile, Tablet). Điển hình là những ứng dụng văn phòng điện tử (Digital Office), tiện ích văn phòng,..... đều đã được nâng cấp, bổ sung tính năng đáp ứng nhu cầu làm việc từ xa trong thời gian vừa qua. Các ứng dụng, tính năng đều đòi hỏi độ bảo mật cao, do đó EVNICT đã tổ chức nâng cấp hệ thống VPN cho phép mở rộng băng thông kết nối để thực hiện làm việc từ xa nhưng vẫn đảm bảo về an ninh bảo mật hệ thống.
Đối với công tác vận hành, đảm bảo các hệ thống, EVNICT tổ chức đội ngũ trực vận hành hệ thống trực tiếp 24/7 tại các Trung tâm điều hành Viễn thông dùng riêng và Công nghệ thông tin, qua đó đảm bảo ổn định, an toàn, sẵn sàng cho nhu cầu làm việc từ xa tăng cao của CBCNV EVN trong các tình huống.
Nếu coi điều hành hệ thống điện là hàn thử biểu thể hiện cho hiệu quả của công cuộc chuyển đổi số của EVN, thì với vai trò là đơn vị đầu mối và nòng cốt của EVN trong xây dựng, triển khai vận hành ổn định, tin cậy hệ thống công nghệ thông tin, tự động hóa và điều khiển đảm bảo phục vụ tốt công tác điều hành sản xuất và kinh doanh điện năng… EVNICT liên tục cải tiến, nâng cao tính chuyên nghiệp của tổ chức, đảm bảo ngày càng nâng cao chất lượng sản phẩm dịch vụ và đảm bảo an toàn thông tin các hệ thống cho EVN và các đơn vị. Đó là những minh chứng rõ nét về niềm tin vào triển vọng của EVNICT.
Khu vực sinh hoạt của nhóm trực cách ly tại chỗ liên tục 7 ngày trong tòa nhà EVN. Ảnh chụp ngày 13.5.2021. Ảnh: Ngọc Hà/Icon.com.vn
Theo báo cáo của EVN, năm 2020, mặc dù ảnh hưởng của Covid -19 làm cho phụ tải thực tế thấp hơn nhiều so với dự báo, nhưng EVN vẫn đảm bảo vận hành thị trường điện bán buôn cạnh tranh, kết quả thị trường điện không ảnh hưởng xấu đến tình hình tài chính trong năm; điện thương phẩm đạt 216,95 tỷ kWh, tăng 3,42% so với năm 2019; tổn thất điện năng thực hiện là 6,42%, thấp hơn 0,08% so với kế hoạch và 0,07% so với năm 2019. Bốn tháng đầu năm 2021, sản lượng điện thương phẩm đạt 70,84 tỷ kWh, tăng 6,74% so với cùng kỳ năm 2020.
Kết quả sản xuất kinh doanh của EVN có sự đóng góp mang tính quyết định của công nghệ thông tin đem đến trong mùa dịch. Với EVN, luôn xác định đầu tư công nghệ là chìa khóa cho sự tồn tại và phát triển trong và sau COVID-19. Nhu cầu ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số đã tạo ra sức bật cho các đơn vị trong ngành giữa giai đoạn hết sức khó khăn. Nhờ đó, EVN đã ngược dòng ngoạn mục trong đại dịch.
Sở dĩ EVN luôn chủ động điều hành và vận hành hệ thống điện trong mọi tình huống đại dịch xảy ra, trong đó, có sự đóng góp mang tính chất quyết định của công nghệ thông tin. Trong năm 2020, EVNICT hoàn thành vận hành khai thác và xử lý sự cố hệ thống các thiết bị viễn thông dùng riêng, đảm bảo cung cấp kênh truyền và phục vụ tốt công tác điều hành, sản xuất điện với việc đã cung cấp 644 kênh truyền phục vụ điều hành sản xuất cho các đơn vị; hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin được vận hành ổn định, thông suốt với việc vận hành an toàn, đảm bảo chất lượng 713 cuộc họp, hội nghị trực tuyến phục vụ công tác điều hành sản xuất; 16 phần mềm dùng chung do EVNICT quản lý vận hành an toàn.
Đặc biệt, công tác tự động hóa, EVNICT đã phối hợp với các đơn vị trong ngành để triển khai các hoạt động, dự án liên quan đến hệ thống SCADA, cải tạo/tích hợp hệ thống điều khiển, Trung tâm giám sát điều khiển,… EVNICT đã góp phần cùng các đơn vị đưa khoa học, kỹ thuật, phần mềm tiên tiến vào cải thiện hoạt động, tăng năng suất, nâng cao chất lượng công tác giám sát, vận hành các nhà máy, trạm biến áp,…
Từ cuối tháng 4-2021, xuất hiện nhiều ổ dịch COVID-19 mới ở nhiều tỉnh/thành phố, số trường hợp nhiễm dịch trong cộng đồng tăng nhanh, diễn biến rất phức tạp, khó lường và có nguy cơ bùng phát dịch trên diện rộng, để đảm bảo đáp ứng yêu cầu vận hành an toàn, liên tục hệ thống điện Quốc gia, EVN đã chỉ đạo các đơn vị triển khai thực hiện gấp các biện pháp cấp bách, ứng phó với diễn biến phức tạp của đợt dịch bệnh COVID-19 mới. Bắt đầu từ ngày 10-5-2021, cùng với Trung tâm Điều độ hệ thống điện Quốc gia, các Trung tâm Điều độ Hệ thống điện ở 3 miền, Công ty Viễn thông Điện lực và Công nghệ thông tin triển đã thiết lập vùng cách ly đảm bảo an toàn cho công tác điều hành trong vận hành hệ thống điện Quốc gia, góp phần quan trọng trong việc đảm bảo cung cấp điện an toàn, ổn định, liên tục để phát triển kinh tế và ổn định đời sống dân sinh.
Nếu gọi ngăn ngừa và khắc phục sự cố Y2K là phép thử thứ nhất, thì việc đảm bảo an toàn cho công tác điều hành Hệ thống điện Quốc gia trong đại dịch covid – 19 đối với công nghệ thông tin sẽ là phép thử thứ 2 của EVNICT mà tôi được chứng kiến. Những người làm công tác công nghệ thông tin và viễn thông điện lực, họ đã trưởng thành từ những thời khắc khó khăn nhất không phải của riêng EVN mà của nhân loại và họ đã vượt qua phép thử thành công.