Ngày 17-2, tại Hà Nội, Bộ Công Thương phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ Thông tin truyền thông và văn phòng Chính phủ tổ chức Họp báo công bố Quyết định số 21/2009/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về “ giá điện năm 2009 và các năm 2010-2012 theo cơ chế thị trường”. Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải chủ trì.
Mục tiêu lớn của tăng giá điện trong năm 2009 là từng bước điều chỉnh theo cơ chế thị trường, có sự quản lý của nhà nước và tiến tới giảm bù chéo giữa giá điện sinh hoạt và giá điện sản xuất.
. Tăng giá điện để thu hút đầu tư
Trong Tổng sơ đồ phát triển điện VI đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, mỗi năm ngành điện sẽ đưa vào vận hành khoảng 4.000MW công suất điện mới, chủ yếu là nguồn điện than. Đây là nguồn điện có giá thành cao vì hiện các nhà máy BOT đang chào bán từ 7,2-7,5 cent/kWh trong khi giá trung bình EVN bán cho khách hàng là 5,2 cent/kWh, vì vậy nhiều nhà máy điện đến nay vẫn chưa đàm phán được Hợp đồng mua bán điện, dẫn đến hệ thống điện nước ta luôn trong tình trạng không có công suất dự phòng. Vì vậy, việc tăng giá điện theo Quyết định số 21/2009/QĐ-TTg nhằm khuyến khích, kêu gọi các nhà đầu tư vào phát triển nguồn điện, đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế.
Bộ Công Thương cho biết, sau 2 năm thực hiện biểu giá điện hiện hành áp dụng từ ngày 1-1-2007, do những biến động của tình hình kinh tế thế giới và trong nước cũng như thực hiện chính sách kiềm chế lạm phát của Chính phủ nên việc tăng giá điện theo lộ trình từ 1-7-2008 đã được phê duyệt tại Quyết định số 276/2006/QĐ-TTg phải lùi lại. Tuy nhiên, biểu giá điện hiện nay không phản ánh đúng và đủ chi phí đầu vào của ngành điện cũng như không đáp ứng được khả năng trả nợ và vay vốn đầu tư các công trình mới. Hiện nay, tỷ trọng các nguồn điện giá rẻ (các nhà máy thuỷ điện lớn) trong tổng sản lượng điện sản xuất ngày càng giảm, tỷ trọng các nguồn điện giá cao (Nhà máy điện tua bin khí, tua bin chạy dầu có giá nhiên liệu phụ thuộc vào giá dầu thế giới) tăng cao. Cũng do giá điện chưa được điều chỉnh theo đúng lộ trình nên giá một số nhiên liệu cho sản xuất điện cũng chưa được tăng. Cụ thể như giá bán than cho sản xuất điện hiện chỉ bằng khoảng 50% giá thị trường, trong khi lượng than cho sản xuất điện chiếm tỷ trọng lớn trong tổng sản lượng ngành than. Điều này ảnh hưởng nhiều đến quá trình phát triển của ngành than.
Bên cạnh đó, nếu với tốc độ tăng nhu cầu điện của nền kinh tế năm 2009 được tính bằng năm 2008 là 12,8% thì nhu cầu vốn đầu tư cho phát triển ngành điện dự kiến khoảng 45-50 ngàn tỷ đồng, tính cả nguồn vốn của các doanh nghiệp ngoài Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) sẽ còn cao hơn.
. Người dân khu vực nông thôn được hưởng giá điện bình đẳng với khu vực đô thị
Bất cập của giá điện trước đây là chính sách của Chính phủ hỗ trợ giá điện cho người nghèo nhưng không đến được người nghèo. Trước đây, Chính phủ giữ giá bán buôn điện cho các tổ chức kinh doanh điện nông thôn ở mức 390đ/kWh (chỉ bằng khoảng 50% giá thành điện bình quân năm 2008) là nhằm để bù giá cho người dân nông thôn. Song, trên thực tế nhiều tổ chức kinh doanh điện nông thôn mua buôn điện từ EVN để bán tới người dân với giá trần hoặc trên giá trần, có nơi lên đến trên 1000đ/kWh, vì các tổ chức này quản lý kém, tổn thất điện năng cao (có nơi lên đến 30-40%), thêm nhiều chi phí bất hợp lý được đưa vào giá điện bắt người dùng điện phải gánh chịu. Như vậy, chính sách bù giá của Chính phủ cho các hộ dân nông thôn đã không tới được người sử dụng điện mà rơi vào lợi nhuận của các tổ chức kinh doanh bán lẻ điện nông thôn. Trong khi đó có ý kiến cho rằng ở khu vực thành phố, nhiều thuận lợi hơn khu vực nông thôn lại được hưởng giá bậc thang thấp, như thế là không công bằng giữa đô thị và nông thôn.
Theo số liệu thống kê , hiện nay có đến trên 50% số hộ dân nông thôn đang sử dụng ở mức trung bình dưới 50kWh/tháng. Nếu tiếp tục áp dụng mức giá trần hiện hành cho hộ sử dụng điện khu vực nông thôn ở mức 700đ/kWh thì trên thực tế các hộ sử dụng điện khu vực nông thôn sẽ phải trả giá điện cao hơn so với các hộ sử dụng điện khu vực đô thị được mua theo giá điện bậc thang. Vì vậy, việc áp dụng biểu giá điện bậc thang cho điện sinh hoạt khu vực nông thôn cho mọi loại hình tổ chức kinh doanh điện bán lẻ theo QĐ số 21/2009/QĐ-TTg sẽ tạo sự bình đẳng trong sử dụng điện, giải quyết triệt để những tồn tại về bất bình đẳng giữa người sử dụng điện nông thôn và đô thị.
Tuy nhiên, để thực hiện việc bán lẻ điện theo bậc thang, các tổ chức kinh doanh bán lẻ điện nông thôn cần phải điều chỉnh lại quy trình quản lý hoạch toán kinh doanh bán điện để đạt các yêu cầu như: có giấy phép hoạt động điện lực, có sổ sách kế toán theo đúng quy định, lắp đặt công tơ và ký hợp đồng mua bán điện với khách hàng sử dụng điện, hàng tháng phải phát hành hóa đơn tiền điện cho khách hàng. Với việc áp dụng giá bán lẻ điện bậc thang tới khu vực nông thôn, giá bán buôn điện nông thôn cũng sẽ được điều chỉnh theo hướng các bậc thang và giảm trừ một tỉ lệ thích hợp cho tổn thất điện năng trên lưới cũng như chi phí hợp lệ liên quan tới quản lý vận hành lưới điện nông thôn.
Bộ Công thương cho biết, để tạo điều kiện cho các tổ chức kinh doanh điện nông thôn đáp ứng đủ điều kiện chuyển đổi sang áp dụng giá bán điện bậc thang, đồng thời từng bước đưa hoạt động kinh doanh bán lẻ điện nông thôn vào nề nếp, cho phép tạm thời áp dụng tiếp tục áp dụng giá trần 700đ/kWh đến ngày 1-9-2009. Sau thời điểm trên, nếu các đơn vị kinh doanh bán lẻ điện nông thôn không đáp ứng các điều kiện cần thiết thì UBDN tỉnh chỉ đạo để các đơn vị này bàn giao cho các Công ty Điện lực thuộc Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) tiếp nhận, đầu tư nâng cấp và bảo đảm bán điện trực tiếp tới người dân nông thôn.
Tại các địa bàn chưa có lưới điện quốc gia, để cấp điện cho dân, khi có các tổ chức, cá nhân đầu tư xây dựng và kinh doanh bán lẻ điện, đơn vị bán điện có thể đề xuất mức giá bán trên nguyên tắc đảm bảo kinh doanh trình UBND cấp tỉnh quyết định sau khi có ý kiến của Bộ Công thương.
. Bù giá bằng 35-40% giá bán điện bình quân đối với hộ nghèo, hộ có thu nhập thấp ở mức 50kWh
Để thực hiện chính sách hỗ trợ giá của Chính phủ cho các đối tượng là các hộ nghèo, hộ có thu nhập thấp, trong cơ chế giá điện mới, biểu giá điện sinh hoạt bậc thang được áp dụng với bậc thang đầu tiên ở mức 50kWh và giữ giá ở mức thấp hơn giá thành, theo đó, mức bù giá bằng 35-40% giá bán điện bình quân.
Theo số liệu thống kê năm 2008, cả nước có khoảng 12,1% số hộ thuộc diện nghèo, trong khi đó số hộ sử dụng bình quân dưới 50kWh/tháng trong năm 2008 là 23% (ở các vùng do các Công ty Điện lực trực tiếp bán điện) và trên 50% (ở những vùng nông thôn miền núi do các tổ chức kinh doanh điện nông thôn bán lẻ điện). Như vậy, nếu thực hiện trợ giá cho 50kWh thì toàn bộ số hộ thuộc diện nghèo và một tỉ lệ lớn số hộ có thu nhập thấp ở cả thành phố và nông thôn được hưởng chính sách bù giá của Chính phủ, đồng thời, cũng sẽ giảm được lượng bù giá cho các đối tượng không thuộc diện ưu tiên, dần thực hiện được việc bù giá đúng cho đối tượng thuộc diện chính sách.
Đối với các hộ sử dụng điện ở mức từ 51kWh đến 100kWh/tháng, vì cũng là các hộ cận nghèo và có thu nhập không cao, nên giá điện mới quy định giá cho bậc thang này sẽ giữ ở mức bằng giá thành bình quân sản xuất kinh doanh điện và ngành điện không có lãi. Các bậc thang cao hơn của biểu giá sẽ được điều chỉnh với mức độ khác nhau, cao hơn giá thành để đủ bù chéo cho các bậc thang thấp.
Từ năm 2010, sẽ nghiên cứu để áp dụng cơ chế bù giá trực tiếp cho các hộ nghèo, hộ có thu nhập thấp tiêu thụ dưới 50kWh/tháng theo hóa đơn tiền điện thực tế hàng tháng./