Ảnh: Ngọc Hà/icon.com.vn
Trong đó, toàn bộ cụm công trình Ka Nak được xây dựng thuộc địa phận huyện K’Bang, Gia Lai và cụm đầu mối An Khê thuộc huyện An Khê, Gia Lai; phần nhà máy thuộc huyện Tây Sơn, Bình Định.
Dự án nằm trong Tổng sơ đồ V hiệu chỉnh được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định số 40/2003/QĐ-TTg ngày 21/3/2003. Trước đó, tại văn bản số 214/CP-CN ngày 27/2/2002 của Văn phòng Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Công nghiệp duyệt Quy hoạch bậc thang thủy điện sông Ba.
Sau đó, Bộ Công nghiệp đã tổ chức thẩm định, lấy ý kiến các Bộ, ngành, các tỉnh liên quan như Gia Lai, Bình Định và Phú Yên về nội dung quy hoạch. Trên cơ sở kết quả thẩm định và hoàn thiện hồ sơ Quy hoạch, Bộ Công nghiệp phê duyệt Sơ đồ quy hoạch bậc thang sông Ba tại Quyết định số 1470/QĐ-KHĐT ngày 23/6/2003.
Ông Nguyễn Tấn Thành, Phó Giám đốc Sở Công Thương Gia Lai cho biết, các Báo cáo Nghiên cứu khả thi, Chủ trương đầu tư, Thiết kế cơ sở, Thiết kế kỹ thuật của Dự án đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt phù hợp với các quyết định, quy định hiện hành. Trong đó, Báo cáo đánh giá tác động môi trường của Dự án đầu tư xây dựng công trình thủy điện An Khê-Ka Nak được Bộ Tài nguyên và Môi trường phê duyệt theo Quyết định số 108/QĐ-BTNMT ngày 29/1/2007.
Công trình thủy điện An Khê - Ka Nak còn được Hội đồng nghiệm thu nhà nước các công trình xây dựng chấp nhận nghiệm thu để chính thức đưa công trình vào khai thác sử dụng theo Thông báo số 08/TB-HĐNTNN ngày 1/3/2013.
Bên cạnh đó, các nghiên cứu về sử dụng nguồn nước sông Ba cũng được Viện Quy hoạch thủy lợi thực hiện trước thời điểm duyệt Quy hoạch bậc thang thủy điện sông Ba, như: Tổng quan sông Ba lập năm 1993; Cân bằng nước các lưu vực sông miền Trung và Tây Nguyên lập năm 1998; Quy hoạch thủy lợi tỉnh Gia Lai lập năm 1999 và Quy hoạch sử dụng tổng hợp nguồn nước sông Bàn Thạch và sau thủy điện sông Hinh lập năm 2001.
Về công tác vận hành hồ chứa thủy điện An Khê - Ka Nak, theo ông Nguyễn Tấn Thành, Phó Giám đốc Sở Công Thương Gia Lai, việc quản lý vận hành công trình và hồ chứa từ khi dự án đi vào vận hành năm 2011 đến nay được thực hiện theo Quy trình vận hành hồ chứa ban hành kèm theo Quyết định 293/QĐ-BCT ngày 17/1/2012 của Bộ trưởng Bộ Công Thương và Quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Ba ban hành kèm theo Quyết định 1077/QĐ-TTg ngày 7/7/2014 của Thủ tướng Chính phủ (Quy trình 1077).
Luật Tài nguyên nước số 17/2012/QH13 ngày 21 tháng 6 năm 2012 có quy định việc chuyển nước từ lưu vực sông này sang lưu vực sông khác. Theo đó, việc lựa chọn sơ đồ chuyển một phần nước thuộc lưu vực sông Ba (8,89% lưu vực) tạo ra hiệu quả tổng hợp cao cho việc khai thác tổng hợp sông Ba vừa lợi dụng được chênh lệch độ cao địa hình tự nhiên tại An Khê và sông Côn, khai thác được 357m cột áp tính toán làm tăng hiệu quả khai thác thế năng của dòng chảy gần 20 lần, vừa kết hợp cung cấp nước cho hạ du hai tỉnh Gia Lai và Bình Định.
Sơ đồ khai thác này để tối ưu hóa khai thác tài nguyên nước, phù hợp với Luật Tài nguyên nước số 08/1998/QH10 ngày 20 tháng 5 năm 1998, Luật Tài nguyên nước số 17 và là sơ đồ đã được áp dụng ở nhiều trên thế giới như Mỹ, Anh, Úc, Na Uy, Thụy Sỹ, Trung Quốc…
Tại Quyết định số 2994/QĐ-BNN-KH ngày 10/10/2007 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn phê duyệt “Quy hoạch sử dụng tổng hợp và bảo vệ nguồn nước lưu vực sông Ba” cũng nêu rõ, toàn bộ lưu vực sông Ba gồm 20 huyện thị và 1 thành phố thuộc 4 tỉnh: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk và Phú Yên với tổng diện tích tự nhiên vùng nghiên cứu là hơn 1,4 triệu ha; trong đó, có khoảng 425.334 ha là đất nông nghiệp.
Các công trình trên dòng chính và dòng nhánh lớn sông Ba gồm 13 công trình có nhiệm vụ cấp nước, phát điện, chống lũ, điều tiết nước cho hạ du trong mùa kiệt và cải thiện môi trường. Trong đó, hồ Auyn hạ có nhiệm vụ tưới cho 13.500 ha, cắt giảm lũ hạ du, kết hợp phát điện với công suất lắp máy 3 MW; Thủy điện sông Hinh phát điện với công suất lắp máy 70 MW, tham gia cắt giảm lũ cho vùng hạ du sông Ba và bổ sung cho sông Bàn Thạch đáp ứng yêu cầu nước tưới, nuôi trồng thủy sản, cấp nước cho khu công nghiệp Nam Phú Yên và duy trì dòng chảy vào mùa kiệt cho sông Bàn Thạch.
Công trình thủy điện An Khê - Ka Nak với diện tích lưu vực là 1.236 km2, chiếm 8,89% diện tích lưu vực sông Ba là công trình sử dụng hiệu ích tổng hợp nguồn nước, bao gồm: Cung cấp điện năng cho hệ thống điện quốc gia với sản lượng điện trung bình hàng năm là 699,8 triệu kWh. Bên cạnh đó, điều hòa nước tưới tại chỗ cho 2.750 ha vùng An Khê, tỉnh Gia Lai đồng thời chuyển một phần nước để tưới cho 4.730 ha vùng nam sông Côn tỉnh Bình Định sau khi đã phát điện. Mặt khác, cấp nước cho công nghiệp, sinh hoạt trên địa bàn tỉnh Gia Lai và tham gia giảm lũ cho hạ du.
Lưu lượng nước, thủy điện An Khê - Ka Nak phải trả lại sông Ba đáp ứng yêu cầu tưới, cấp nước dân sinh, công nghiệp, môi trường sau đập An Khê và vùng hạ du sông Ba với lưu lượng theo thứ tự từ tháng 1 đến tháng 8 hàng năm là: 3,14m3/s-3,37m3/s-3,55m3/s-3,56m3/s-3,08m3/s-2,78m3/s-2,77m3/s và 2,23m3/s.
Trong Báo cáo đánh giá tác động môi trường của Dự án thủy điện An Khê - Ka Nak được phê duyệt theo Quyết định số 108/QĐ-BTNMT ngày 29/01/2007 của Bộ Tài nguyên và Môi trường có ghi rõ, trước ngày 1/9/2014 (ngày có hiệu lực của Quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Ba ban hành kèm theo Quyết định số 1077/QĐ-TTg ngày 07/7/2014 của Thủ tướng Chính phủ), Công ty Thủy điện An Khê - Ka Nak thực hiện xả nước để duy trì dòng chảy với lưu lượng 4m3/s về hạ du sông Ba sau đập thủy điện An Khê.
Theo Quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Ba ban hành kèm theo Quyết định số 1077, mùa cạn trên lưu vực sông Ba được quy định từ ngày 16/12 đến ngày 31/8 năm sau ; trong đó thời kỳ dùng nước gia tăng đối với cụm hồ An Khê - Ka Nak là từ ngày 1/1 đến ngày 15/6, thời kỳ dùng nước bình thường là từ ngày 16/6 đến ngày 31/8 và từ ngày 16/12 đến ngày 31/12.
Như vậy, Sở Công Thương Gia Lai cho rằng dự án thủy điện An Khê - Ka Nak đã được triển khai nghiên cứu từ giai đoạn quy hoạch đến giai đoạn đầu tư xây dựng, đảm bảo tuân thủ các quy định hiện hành. Đồng thời được Chính phủ, các Bộ, ngành nghiên cứu và tính toán kỹ lưỡng trong các quy hoạch tổng thể chung của lưu vực sông Ba.
(Còn tiếp)
Bài 2: Phát huy vai trò chống hạn và giảm lũ