Ảnh: Ngọc Hà/Icon.com.vn
Trường hợp mực nước hồ xuống thấp hoặc phải tăng lưu lượng xả sẽ kết hợp đồng thời với việc nâng cửa van cung đập tràn. Điều này cũng đúng với Báo cáo đánh giá tác động môi trường của Dự án đã được Bộ Tài nguyên và Môi trường phê duyệt.
Từ năm 2015 đến nay, do ảnh hưởng của hiện tượng El Nino, hầu hết các hồ chứa từ Thanh Hóa trở vào đã không xuất hiện lũ. Tổng lượng nước về các hồ thiếu hụt khoảng từ 40 - 60% so với trung bình nhiều năm. Đối với hồ chứa thủy điện Ka Nak, đến ngày 31/12/2015 chỉ tích được đến 500,36m (hụt 14,64m so với mực nước dâng bình thường của hồ), chỉ đạt 32% dung tích hữu ích, hụt 194 triệu m3 so với thiết kế.
Đặc biệt, những tháng đầu năm nay, lượng nước về tiếp tục giảm thấp, nhất là khu vực miền Trung, Tây Nguyên và miền Nam. Riêng lưu lượng dòng chảy tự nhiên về các hồ chứa An Khê, Ka Nak thấp hơn rất nhiều so với trung bình nhiều năm; trong đó, lưu lượng trung bình về hồ Ka Nak mức thấp nhất tính đến ngày 13/4 là 1,68 m3/s.
Để đảm bảo nhiệm vụ chống hạn, cung cấp nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt cho vùng hạ du sông Ba và sông Côn, Tập đoàn Điện lực Việt Nam đã chỉ đạo ngừng phát điện Nhà máy thủy điện An Khê từ tháng 10/2015 để ưu tiên giữ nước chống hạn, đồng thời, xả nước từ hồ thủy điện An Khê liên tục từ tháng 1 đến tháng 8 với lưu lượng 5,17 m3/s/ngày để cung cấp nước cho hạ du sông Ba. Lưu lượng này tuân thủ đúng Quy trình vận hành liên hồ chứa lưu vực sông Ba đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và cao hơn lưu lượng trung bình dòng chảy tự nhiên về hồ Ka Nak là 1,15m3/s.
Như vậy, theo ông Nguyễn Văn Tặng, Phó Giám đốc Công ty Thủy điện An Khê - Ka Nak, tổng lượng xả về hạ du sông Ba qua đập tràn An Khê trong 3 tháng đầu năm nay là 40,6 triệu m3 , tổng lượng dòng chảy qua Nhà máy thủy điện An Khê về hạ du sông Côn là 5,6 triệu m3 . Nếu không có hồ thủy điện cung cấp nước thì lưu lượng dòng chảy tự nhiên trên sông Ba chỉ có 1,68m3/s thay vì đó, vùng hạ du sông Ba đang được cung cấp từ hồ thủy điện lưu lượng trên 5m3/s, đảm bảo tưới cho 2.750 ha ở hạ lưu An Khê. Cũng trong quí I/2016, tổng lượng nước qua chạy máy phát điện thủy điện Ka Nak cung cấp tưới cho 4.703 ha lúa ở lưu vực sông Côn là 5,5 triệu m3. Hiện nay, nhà máy vẫn đang tiếp tục đáp ứng nhu cầu nước hạ du sông Ba theo quy định.
Ông Nguyễn Hữu Nguyên, Phó Chủ tịch UBND thị xã An Khê, Gia Lai chia sẻ: “Năm nay, do ảnh hưởng của hiện tượng El Nino, đặc biệt những tháng cuối năm 2015, theo chỉ đạo của UBND tỉnh, Công ty Thủy điện An Khê - Ka Nak đã xả nước theo đúng Quy trình vận hành liên hồ chứa lưu vực sông Ba đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt là 4m3/s, (mặc dù thời điểm đó vào mùa lũ). Từ đó, đảm bảo lượng nước tưới tiêu cho vùng hạ lưu địa bàn thị xã An Khê và các địa bàn khác thuộc phía đông của tỉnh Gia Lai.
Giám sát việc vận hành xả nước của nhà máy, Phó Giám đốc Nguyễn Văn Tặng cho hay, việc xả nước về hạ du đập An Khê được Phân xưởng Vận hành An Khê, Phòng Kỹ thuật và Lãnh đạo Công ty Thủy điện An Khê - Ka Nak thường xuyên giám sát tại hiện trường đập tràn An Khê. Đồng thời giám sát hình ảnh bằng 4 camera đặt tại đập tràn An Khê để giám sát phía thượng lưu hồ chứa, giám sát mực nước hồ và giám sát ở hạ lưu. Các hình ảnh giám sát vận hành hồ đều được truyền về Văn phòng thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống thiên tai.
Công ty Thủy điện An Khê - Ka Nak đã phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Gia Lai, Ủy ban nhân dân thị xã An Khê và Đài khí tượng Thủy văn khu vực Tây Nguyên tiến hành đo quan trắc dòng chảy để xây dựng đường quan hệ H-Q tại vị trí tuyến quan trắc và có vạch đo mực nước tương ứng với các mức lưu lượng nước xả 4m3/s, 6m3/s, 8m3/s tại tường cánh đập tràn Thủy điện An Khê làm cơ sở theo dõi, giám sát, đánh giá việc xả nước về hạ du sông Ba qua đập tràn An Khê.
UBND tỉnh Gia Lai đã giao Sở Tài nguyên và Môi trường chủ trì phối hợp Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Công Thương, UBND thị xã An Khê giám sát việc xả nước hồ chứa thủy điện An Khê - Ka Nak về hạ du sông Ba của Công ty thủy điện An Khê - Ka Nak, thường xuyên báo cáo và đề xuất cho UBND tỉnh để theo dõi, chỉ đạo.
Ông Lê Tuấn Anh, Trưởng phòng Tài nguyên nước và Khí tượng thủy văn (Sở Tài nguyên và Môi trường Gia Lai) cũng nhận định: Từ khi có Quy trình 1077, đến nay sau một thời gian thực hiện có thể thấy rằng, công tác phối hợp của chủ hồ với chính quyền địa phương là tương đối tốt. Sáng thứ Năm hàng tuần, Công ty Thủy điện An Khê-Ka Nak đều cung cấp đủ số liệu cần thiết và chính xác gửi Sở Công Thương; Sở Tài nguyên và Môi trường Gia Lai tổng hợp báo cáo UBND tỉnh lưu lượng nước về hồ và nước xả về hạ du để chống hạn, trung bình là 5,17m3/s/ngày.
“Hiện tại thì việc cung cấp nước phục vu chống hạn cho hạ du của Nhà máy Thủy điện An Khê - Ka Nak là đảm bảo. Trong trường hợp khô hạn xảy ra gay gắt thì chúng tôi sẽ tham mưu cho UBND tỉnh yêu cầu nhà máy tiếp tục xả với lưu lượng cao hơn”. Ông Tuấn Anh nhấn mạnh.
Đánh giá của Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Gia Lai cũng cho thấy trong thời gian từ ngày 16/11/2015 đến hết ngày 31/12/2015, Công ty Thủy điện An Khê-Ka Nak đã vận hành xả nước hồ An Khê về hạ du sông Ba với lưu lượng không nhỏ hơn 4m3/s theo đúng Công điện số 12 ngày 16/11/2015 của UBND tỉnh để đảm bảo cấp nước phục vụ sản xuất, dân sinh và ô nhiễm môi trường trên dòng sông Ba đoạn chảy qua thị xã An Khê.
Ngoài ra, khi cụm Thủy điện An Khê-Ka Nak đi vào vận hành được hơn 1 năm thì trên lưu vực sông Ba xuất hiện trận lũ lịch sử với lưu lượng 2.200 m3/s. Tuy nhiên, do có hồ thủy điện nên lưu lượng nước xả về hạ du chỉ còn 1.800 m3/s, giảm được 400 m3/s cho hạ du sông Ba.
(Còn tiếp)
Bài 3: Giải pháp đảm bảo nguồn nước vùng hạ du sông Ba