Đầu xuân Mậu Tý, chúng tôi ngược đường lên Tây Bắc. Qua đèo Khau Phạ, Khau Co đầy tuyết rơi, chúng tôi đã tới được Than Uyên của tỉnh nghèo nhất nước Lai Châu, mảnh đất nổi tiếng với câu "Ruồi vàng, bọ chó, gió Than Uyên". Vào mùa này, Than Uyên không có "ruồi vàng, bọ chó", nhưng gió rét thì như roi quất vào mặt. Công trường xây dựng nhà máy thủy điện Bản Chát trên địa bàn xã Mường Kim như được khoác trên mình tấm khăn choàng là sương mù và mưa xuân nhè nhẹ.
Trong cái khăn choàng khổng lồ ấy, chúng tôi đã nhận ra vô vàn xe, máy cùng băng rôn khẩu hiệu: "Xứng danh Trường Sơn", "Tổng công ty xây dựng Trường Sơn quyết tâm hoàn thành công trình đúng tiến độ", có cả khẩu hiệu thể hiện tinh thần quyết tâm cao nhất của cán bộ, chiến sĩ Trường Sơn như trong một trận chiến đấu: "Hoàn thành mục tiêu thi công cống dẫn dòng thủy điện Bản Chát hay là "chết"… đã thôi thúc mọi người trên công trường. Trời rét thế mà trên trán của công nhân Đào Văn Hào, lái cẩu KH180 lớn nhất công trường vẫn lấm tấm mồ hôi. Cả hai Tết Nguyên đán Đinh Hợi và Mậu Tý, Hào đều ăn Tết trên công trường này- Thượng tá Nguyễn Văn Hưởng, Phó giám đốc điều hành dự án của Tổng công ty xây dựng Trường Sơn-đã thông tin với tôi như vậy. Say sưa làm việc tại công trường đã khiến cho tiền lương của Hào luôn ở vị trí cao nhất, cao hơn cả lương của Giám đốc điều hành, nhưng khổ nỗi đến bây giờ Hào vẫn chưa có "mối tình vắt vai" dù đã sắp đến ngưỡng "tứ tuần".
Thiếu tướng Trần Thanh Hải, Chính ủy Binh đoàn 12, Bí thư Đảng ủy Tổng công ty xây dựng Trường Sơn cho biết: Bản Chát không phải là công trình xây dựng lớn nhất mà Trường Sơn đảm nhiệm, nhưng lại là công trình có tiến độ căng nhất, có điều kiện thi công khó khăn nhất. Tại công trình này đơn vị phải đảm nhận một hạng mục quan trọng, quyết định đến tiến độ phát điện, đó là thi công kênh dẫn dòng trong điều kiện địa chất ở đây rất phức tạp.
Đại tá Nguyễn Viết Đoan, Giám đốc điều hành dự án của Tổng công ty xây dựng Trường Sơn xác định, việc thi công kênh dẫn dòng ở đây như một trận đánh và đã có lúc các anh tưởng chừng thất bại khi lũ tiểu mãn bất ngờ tràn về phá vỡ tuyến đường thi công dẫn đến phía thượng lưu kênh. Chiếc cần cẩu 50 tấn lớn nhất trên công trường của Tổng công ty không sơ tán kịp đã bị nước lũ nhấn chìm xuống dòng Nậm Mu. Máy bơm hoạt động hết công suất nhưng vẫn không hút hết nước hố móng… Nhiều đơn vị bạn lúc đó lo cho Trường Sơn, sợ không hoàn thành hạng mục công trình trước mùa lũ năm 2008, cả một khối lượng công việc đã thi công có nguy cơ "trả lại dòng Nậm Mu"… Thế nhưng bằng ý chí quyết tâm của Bộ đội Trường Sơn anh hùng, các đơn vị tham gia thi công đã đoàn kết đồng lòng, thay phiên nhau làm 3 ca, bốn kíp. Các Công ty 565, 472, Xí nghiệp 492 phối hợp nhịp nhàng với nhau, sử dụng chung ván khuôn đổ bê tông, sử dụng chung máy bơm nước, sẵn sàng hỗ trợ nhau khi cần thiết, nhờ vậy mà tiến độ công trình được đẩy nhanh.
Trung úy Nguyễn Hữu Quỳnh, Chính trị viên đội 54 của Công ty xây dựng 472 kể với tôi việc bình xét thi đua tại công trường cực kỳ khó khăn vì ai cũng cố gắng hết mình. Tất cả cán bộ, chiến sĩ miệt mài trên công trường cho tới chiều 30 Tết. Để rồi sau bữa cơm tất niên và đón giao thừa, lại đồng loạt xuống công trường ngay trong ngày đầu tiên của năm mới. Ngày ra công trường, đêm về đón Tết cùng đơn vị, nhất là lại được các thủ trưởng thường xuyên đến động viên nên anh em hăng hái lắm. Những người ở lại với công trường trong những ngày Tết được quan tâm đặc biệt, ngoài các chế độ bình thường mỗi ca làm việc còn được bồi dưỡng thêm tiền, lại có cả bánh chưng, kẹo mứt và hoa quả chở từ miền xuôi lên, nên anh em rất phấn khởi, có người xung phong làm tới 3 ca trong một ngày.
Chúng tôi đã được chứng kiến giờ phút lịch sử: ngăn dòng sông đợt 1 của công trình thủy điện Bản Chát. Khi những chiếc xe hạng nặng của Tổng công ty Licogi và Tổng công ty xây dựng Trường Sơn mang những phiến đá to đổ xuống, chặn đứng dòng Nậm Mu, dòng sông hung dữ này đã phải ngoan ngoãn theo kênh dẫn dòng đi về phía hạ lưu để tạo điều kiện cho Licogi xây dựng đập. Đồng chí Lò Văn Giàng, Phó bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Lai Châu xúc động phát biểu: "Lễ ngăn sông đợt 1 thể hiện sự nỗ lực to lớn của chủ đầu tư và đơn vị thi công cũng như quyết tâm của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc Lai Châu trong việc phấn đấu hoàn thành đúng và vượt tiến độ đầu tư, xây dựng công trình thủy điện Bản Chát mà Chính phủ đã giao, vì dòng điện tương lai của đất nước, vì sự phát triển kinh tế-xã hội của Lai Châu".
Tại lễ ngăn sông Nậm Mu, chúng tôi cũng được chứng kiến những nụ cười hạnh phúc của cán bộ, chiến sĩ, công nhân viên quốc phòng Tổng công ty xây dựng Trường Sơn và các nhà thầu Licogi, Vinaconex, Việt Bắc… trên công trường. Thế nhưng, theo ý kiến của Ban quản lý dự án, khối lượng công việc mà các nhà thầu phải thực hiện từ nay đến trước mùa lũ năm 2008 rất lớn, đặc biệt phải hoàn thành đê quai giai đoạn 2 trước ngày 30-4; hoàn thành công tác đào dọn lòng sông theo thiết kế được phê duyệt. Kỹ sư Vương Hữu Khánh, Trưởng phòng Kỹ thuật Ban quản lý dự án Thủy điện Bản Chát nói với chúng tôi rằng: Ông cảm phục sự bền bỉ, dẻo dai của các cán bộ, chiến sĩ tham gia xây dựng thủy điện Bản Chát. Chỉ có những người lính mới chịu đựng được sự khắc nghiệt của thời tiết, sự căng thẳng về tiến độ và sự nguy hiểm về mặt bằng thi công, chính họ đã tạo ra khúc hát xuân trên dòng Nậm Mu để đến hôm nay dòng sông ngoan ngoãn đi theo dòng kênh họ đã đào và trong tương lai không xa, khúc ca xuân của họ tạo ra dòng điện cho Tổ quốc.
Công trình Nhà máy thủy điện Bản Chát được Phó thủ tướng (nay là Thủ tướng Chính phủ) Nguyễn Tấn Dũng phát lệnh khởi công ngày 8-1-2006. Theo thiết kế, nhà máy có công suất 220MW, hồ chứa dung tích hơn 2,1 tỷ mét khối, đập dâng có chiều cao lớn nhất là 130m. Khi hoàn thành, nhà máy sẽ cung cấp 1,15 tỷ kWh mỗi năm, đồng thời góp phần trị thủy con sông Nậm Mu - một nhánh chính của sông Đà - dự trữ nước tưới tiêu trong mùa khô và ngăn lũ trong mùa mưa cho vùng hạ lưu.
Chủ đầu tư của công trình là Tổng Công ty Điện lực Việt Nam. Tổng thầu là Tổng công ty Licogi. Các nhà thầu thành viên gồm Vinaconex, Lilama và hai doanh nghiệp thuộc Bộ Quốc phòng là Tổng công ty xây dựng Trường Sơn, Công ty Việt Bắc.
Dự kiến đến năm 2011 Nhà máy thủy điện Bản Chát sẽ hoàn thành.
Nguồn: Tập đoàn Điện lực Việt Nam